et

cecam latitudinem totius scientiae nova irradiatione et huic barbariei ante partim incognita, luminosam reddidit, Deo illustrante. Nunc vero, relabentibus in contraria studiis, lumen sapientiae, quod minus diligitur, rarescit 5 in plurimis. Predictus itaque homuncionam statura despicabilis videbatur in aula Karoli, amatoris sapientiae, tantum gloriae incrementi merito prudentiae et probitatis est assecutus, ut inter omnes maiestatis regiae ministros pene nullus haberetur, cui rex 10 id temporis potentissimus et sapientissimus plura familiaritatis suae secreta committeret. Et re vera non inmerito, cum non modo ipsius Karoli temporibus, sed quod maioris este miraculi - sub Lodowico imperatore, cum diversis et multis perturbationibus Fran15 corum res publica fluctuaret et in multis decideret, mira quadam et divinitus provisa libratione se ipsum Deo protegente custodierit, ut subtilitatis nomen, quod multis invidiam comparavit et risumh, ipsum nec inmature deseruerit nec periculis irremediabilibus manci-d 20 parit. Haec dicimus, ut in dictis eius minus quisque habeat dubitationis, dum non ignoreti eum et dilectioni provectoris sui laudem precipuam et curiositati lectorum veritatem deberem perspicuam. Huic opusculo ego Strabo titulos et incisiones, prout visum est con25 gruum, inserui, ut ad singula facilior querenti quod placuerit elucescat accessus.

Denique retinenda duxi, quae Pertz alteri huius libri editioni minori subiunxit carmina historiam Karoli Magni illustrantia. De quibus ita monuit: 'Quorum primum de 30 victoria Pippini Avarica anni 796, nunquam antea editum, ex codice bibliothecae regiae Berolinensis circa annum 800. exarato propono1. Paulini versus in obitum Erici ducis Foroiulani a. 799. prope Tarsaticam occisi ope codicum

35 maiest. Fr.

a) atque videntem add. Fr. b) sciencie Fr. c) incrementum Fr. d) regie e) mirac. est Fr. f) multis et div. Fr. g) sublimitatis Fr. h) casum Fr. i) ignorat Fr. k) precipuum Havn. Fr. 1) lectoris Fr. m) sic Havn. et Fr.; prebere JAFFÉ. n) Strabus Hann.; scriba Fr. o) faciliter Hann.; ad fac. sing. Havn. p) Finit prologus add. Hann.; Explicit prologus add. Havn.

1) (Quod ex eodem codice Dieziano B 66. p. 127. 128. a me reviso edidit 40 E. Dümmler, Poetae Carolini I, p. 116 sq. De quo cf. W. Meyer in "Zeitschrift für Deutsches Altertum' XLIII (1899), p. 143. et in Festschrift d. Kgl. Ges. d. Wiss. zu Göttingen' (Berlin 1901) p. 168).

Bernensis et Parisiensis emendavi1; Planctus Karoli ex codicibus Veronensi, Parisiensi et Bruxellensi iterum prodit 2; carmen de sancto Karolo, eius canonizatione posterius'. G. WAITZ.

Cum omnibus exemplaribus quartae editionis anno 5 1880. emissae venum datis bibliopola a nobis peteret, ut Einhardi liber denuo ederetur, non recognosere eum propositum habui, sed tantum recensionem a Georgio Waitz b. m. editam quantum licuit retractare ac corrigere, praeter codices Petropolitanum (A 3) et Lugdunensem (A 2a) iam exscriptos nullis 10 libris manu scriptis iterum excussis, sed percensitis schedis apud nos adservatis apparatum criticum et emendare et paulo augere debui, textum tribus tantum locis mutavi, quibus Georgium Waitz lectionem quartae editionis non prudentem ac scientem, sed errore scripsisse perspexi, ceterum 15 cavens, ne ponerem quae mihi placebant, pauca orthographica per imprudentiam editoris posita ad rationem ab eo propositam reduxi.

Praefationes Georgii Heinrici Pertz et Georgii Waitz non, quantum fieri potuit, mutatas recudendas curavi, quam- 20 vis aegre ferrem, quod hic pro priore non novam vitam Einhardi composuerit, in adnotationibus librorum laudatorum novas editiones pro prioribus posui, paucissima, quae utilia visa sunt, addidi, uncis his (—) includens quae a me inserta erant.

Einhardi libellum a. 1882. Alfredus Holder (Friburgi et Tubingae) iterum edidit3, textum Waitzianum perraro ex recensione Jaffeana mutatum repetens, orthographica quaedam arbitratu suo scribens, retinens etiam quaedam, quae G. Waitz prudens scribere noluisset1.

Praeter ea, quae iam supra adnotavi, moneo Eugenium Bacha a. 1888.5 Leodii, Fridericum Kurze a. 1899.

25

30

1) (Quos E. Dümmler edidit Poetae Carolini I, p. 131 sqq., ex quo volumine lectionem variam adscripsimus. Vide ibid. p. 124 sq. de libris manu scriptis et editionibus huius carminis). 2) (Quem iterum 35 E. Dümmler edidit l. 1. I, p. 434-436, quarto etiam codice Treverensi adhibito). 3) Editionem Georgii Heinrici Pertz audacter recudit J.-P. Migne, Patrol. Lat. CXCVII, p. 9—62. 4) Cap. 30. recte evocatum ad se scripsit, ubi quarta nostra editio per errorem editoris vocatum habet. Quo loco etiam Ann. regni Franc. vel Einhardi, SS. 40 R. G. p. 138, habent: evocatum ad se filium suum Hludowicum, Aquitaniae regem, coronam illi inposuit et imperialis nominis sibi consortem fecit. 5) Etude biographique sur Eginhard”.

Berolini librum de vita Einhardi edidisse, quaedam de vita eius tractasse Karolum Hampe 'N. Archiv' XXI, p. 599-6311. Non facere possum, quin pauca addam de quaestione saepe tractata, utrum scilicet Einhardus in Vita Karoli M. Annales 5 qui dicuntur Einhardi exscripserit, an annalista iam Vitam Karoli legerit. Annales ante Vitam compositos esse omnes quondam consentiebant, et E. Dünzelmann docuit 'N. Archiv' II, p. 495 sqq., quomodo Einhardus in Vita componenda Annales adhibuerit, quod E. Bernheim, cum de Vita ageret, 10 in 'Historische Aufsätze dem Andenken von G. Waitz gewidmet' (Hannoverae 1886) p. 73—96. luculentius exposuit. At Fr. Kurze, cum sibi persuasum haberet Annales Einhardo addictos demum post a. 829. confectos esse, ut contendit in libellis 'N. Archiv' XIX, p. 297-339. XX, 11-49. XXI, 1115 82. et in praefatione Annalium regni Francorum p. VII sq., Vitam in Annalibus exscriptam esse ut concluderet,_ _coactus est. Cui cum contradixisset E. Bernheim in Deutsche Zeitschrift für Geschichtswissenschaft N. F. I (1897), 'Monatsblätter' p. 129 134, et ille respondisset ibidem 20 p. 257-261, E. Bernheim rem denuo tractavit in 'Hist. Vierteljahrsschrift' I (1898), p. 161-180, Friderico Kurze opinionem suam iterum defendente 'N. Archiv' XXVI, p. 153 -164. Denique eam refellit ac reprobavit H. Bloch in Götting. gelehrte Anzeigen 1901, p. 872-897, docens An25 nales illos ante annum 817. confectos, Vitam Karoli Magni post hunc annum compositam esse collato loco Annalium qui dicuntur Einhardi de Abodritis cum cap. 12. Vitae 2, assentiente huic etiam Ernesto Dümmler in editione septima libri a Wilhelmo Wattenbach compositi, 'Deutschlands Ge30 schichtsquellen' I, p. 219.

Quae cum ita sint, aliquoties locos Annalium cum Vita verbis convenientes quam brevissime adscripsi, cum lectorum nemo ignoret multo plura Annalium ipsi cum Vita conferenda esse, paucas alias adnotationes adieci, inter quas 35 quaedam verba Suetonii, quae Einhardum imitatum esse M. Manitius 'N. Archiv' VII, p. 530-533. inter alia recte statuerat, locis a Georgio H. Pertz iam allatis addidi.

1) Ubi p. 613 sq. de ecclesia Mulinheimensi. 2) Cum enim Annales ad a. 798. habeant, SS. R. G. p. 105: Nam Abodriti auxiliares 40 Francorum semper fuerunt, ex quo semel ab eis in societatem recepti sunt, Einhardus c. 12. scripsit Abodritos, qui cum Francis olim foederati erant, cum illa gens a. 817. rebellasset.