15. ΗΔΗ ΓΑΡ ΤΙΝΕΣ. Τὸ Τινὲς ἐξηγήθη από τινας ἀορίσως, Τινὲς ἄνθρωποι χωρίς γένους διάκρισιν· καὶ τούτους ἠκολούθησε καὶ ὁ παλαιὸς Γραικός μεταφρασής. Προκρίνω τὴν μετάφρασιν τῶν Θεολόγων τῆς Γενεύης, quelquesunes, θηλυκώς, Τινὲς χῆραι.—ΕΞΕΤΡΑΠΗΣΑΝ ΟΠΙΣΩ. Ελλειψις συνήθης καὶ εἰς τοὺς παλαιοὺς, τῆς ὁποίας τὸ πλῆρες εἶναι « Εξετράπησαν [τῆς ὁδοῦ, ἵνα ἀκολουθήσωσιν ὀπίσω τοῦ » Σατανᾶ » τὸ ὁποῖον ἐξηγήθη, ὅτι ἠρνήθησαν ὅλως τὴν χρισιανικὴν θρησκείαν, ἐχωρίσθησαν ἀπ' αὐτὴν βλέπουσαι, ὅτι οἱ χριστιανοὶ ἀπεςρέφοντο τὴν τοιαύτην ἀργὴν, φλύαρον καὶ περίεργον διαγωγήν (1). Ἀλλὰ δὲν εἶναι, νομίζω, χρεία τοιαύ της ἐξηγήσεως· ἀρκεῖ νὰ νοήσωμεν, ὅτι ἡ διαγωγὴ τῶν τοιούτων χηρῶν ἔλαβε τέλος τὸν παντελῆ μακρυσμὸν ἀπὸ τὴν χρισιανικὴν διαγωγήν, ὅτι δηλαδὴ καὶ κατήντησαν ἕως νὰ καταςαθῶσι καὶ πόρναι δημόσιαι. — ΣΑΤΑΝΑ. Καὶ συντομώτερον, ὡς τὸν ὀνομάζει ἀλλοῦ (2), Σατᾶν, κατὰ τὸ ἑβραϊκὸν, Σατὰν (ὄνομα τῆς αὐτῆς πηγῆς καὶ ῥίζης μὲ τὸ Σεϊτὰν τῶν Αράβων καὶ τῶν Τούρκων). Οἱ ἑβδομήκοντα ἐφύλαξαν τὴν λέξιν ἀπαρ άλλακτον Σατάν, σημαίνοντες ἁπλῶς ἄνθρωπον ἐχθρὸν καὶ πολέμιον, οἷον « Καὶ ἤγειρε κύριος Σατὰν τῷ Σαλωμὼν τὸν » Αδερ τὸν Ιδουμαῖον » (3). Αλλ' ὁσάκις θέλουν νὰ σημάνωσι τὸν Δαίμονα, τὸ μεταφράζουν Διάβολος, ὁ δὲ Θεοδοτίων, καὶ Αντικείμενος, ἐπειδὴ λέγει « ὁ ἀντικείμενος ἦλθε μετ' » αὐτῶν » ὅπου οἱ Εβδομήκοντα λέγουν « ὁ διάβολος ἦλθε » μετ ̓ αὐτῶν » (4). Οὕτως τὸ ἑρμηνεύει καὶ ὁ Ωριγένης (5).

(1) Ιδ. ROSENMULLER, Schol. in Nov. Testament. tom. V, pag. 53. δε καὶ ἀνωτέρ. σελ. 81. — (2) Β ́, Πρὸς Κορινθ. εβ', 7.= (5) Γ ́, Βασιλ. ια', 14. (4) Ỉw6, a', 6.

·

(5) Ιδε

ἀνωτέρ. σελ. 93.

Καὶ αὕτη εἶναι ἡ ὀρθὴ ἑρμηνεία κατὰ δικανικὴν σημασίαν τοῦ Αντικείμενος (adversaire), ὅθεν ἔλαβεν ἀφορμὴν καὶ τὄνομα Διάβολος, διότι οἱ ἀντικείμενοι καταφεύγουν πολλάκις εἰς τὰς διαβολὰς καὶ συκοφαντίας.

16. ΠΙΣΤΟΣ Η ΠΙΣΤΗ κ. τ. λ. Χρισιανὸς ἢ χρισιανή, ἂν ἔχῃ χήρας οἰκείας ἢ συγγενεῖς, ἀς τὰς βοηθῇ, διὰ νὰ μὴ βαρύνεται ἡ ἐκκλησία. Τοιαύτην παραγγελίαν εἶχε τόσον πλέον δίκαιον νὰ παραγγέλλῃ ὁ Παῦλος, ὅσον αὐτὸς πρῶτος, δὲν ἠθέλησε ποτὲ νὰ βαρύνῃ κανένα· « Οὐδὲ δωρεάν (λέγει) ἄρτον ἐφάγομεν παρά τινος.... πρὸς τὸ μὴ ἐΠΙΒΑΡΗΣΑΙ τινα » ὑμῶν· οὐχ ὅτι οὐκ ἔχομεν ἐξουσίαν, ἀλλ ̓ ἵνα ἑαυτοὺς τύπον δῶμεν ὑμῖν εἰς τὸ μιμεῖσθαι ἡμᾶς » (1).

Η μὴ διδάσκειν, ἢ διδάσκειν τῷ τρόπῳ.

· ΕΠΑΡΚΕΙΤΩ. Ας τὰς βοηθῇ. « Επήρκεσεν, ἐβοήθησε » λέγει ὁ Ησύχιος καὶ « Επάρκειοι, ἔμπειροι (γρ. ἐπίκουροι), » βοηθοί ». ΒΑΡΕΙΣΘΩ. Μεταφορικῶς ἀντὶ τοῦ Εν οχλείσθω, ἀπὸ τὸ Βαρέω ω, ἀντὶ τοῦ ὁποίου σήμερον ἔχομεν τὸ συγγενὲς Βαρύνω, μεταχειριζόμενοι τὸ Βαρῶ εἰς ἄλλην σημασίαν (2). Το βάρος τοῦτο ἐγίνετο πολλάκις δυσβάςακτον, διὰ τὸ μέγα πλῆθος τῶν χηρῶν, ὅσας ἠναγκάζετο νὰ τρέφῃ ἡ ἐκκλησία, ὡς φαίνεται ἀπὸ τὴν ἐκκλησιαστικὴν ἱστο ρίαν (3).

17.

Οἱ ΚΑΛΩΣ ΠΡΟΕΣΤΩΤΕΣ. Εξηγήθη ἀνωτέρω (4) τίνας ὀνομάζει Προεςῶτας. Εδῶ μᾶς δίδει νὰ καταλάβωμεν, ὅτι ἦσαν καὶ τότε, ὡς εἶναι καὶ σήμερον, καὶ θέλουν εἶσθαι

(1) Β', Πρὸς Θεσσαλ. γ', 8-9. ἴδε καὶ Α', Πρὸς Θεσσαλ. β', 9.: (2) δε Ατακτ. ΙΙ, σελ. έ, 10, σελ. 178.

18. — (3) Ιδ. ανωτέρ. Α', Προς Τιμόθ. (4) Σελ. 121.

πάντοτε, καὶ καλοὶ καὶ κακοὶ, καὶ ἄξιοι καὶ ἀνάξιοι προεςῶτες. — ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΙ. Επαγγέλματος ἐκκλησιαςικοῦ ὄνομα, διὰ τὴν ἀξίαν πλέον, παρὰ διὰ τὴν ἡλικίαν (1), ἂν καὶ ἐφρόντιζαν ὡσεπιπολὺ νὰ ἐκλέγωσιν εἰς ἱερεῖς καὶ τοὺς τὴν ἡλικίαν πρεσβυτέρους. Η Γαλλική γλώσσα, φθείρασα αὐτὸ τὸ Ἑλληνι κὸν ὄνομα, τοὺς ὀνομάζει prètres, ὅταν ὁ λόγος ἦναι περί ἱερέων τῆς παπικῆς ἐκκλησίας, anciens, ὅτε σημαίνουν τοὺς ἱερεῖς τῶν Λουθηρανῶν ἢ τῶν Καλβινισῶν. Πρεσβυτέρους ὀνομάζομεν ἡμεῖς σήμερον τοὺς συνοικοῦντας μὲ γυναῖκα νόμι μον ἱερεῖς, ἱερομονάχους δὲ τοὺς ἀγάμους ἱερεῖς. Εἰς τοὺς ἀποςολικοὺς χρόνους, δὲν ἦτον οὐδεμία διάκρισις μεταξὺ Πρεσβυτέρων και Επισκόπων, ἐπειδὴ αὐτοὶ οἱ Απόςολοι ὠνο μάζοντο καὶ Πρεσβύτεροι (2)· καὶ εἰς τὰς Πράξεις τῶν Ἀπο σόλων, οἱ Πρεσβύτεροι τῆς Μιλήτου ὀνομάζονται καὶ Επίσ σκοποι (3), τὸ ὁποῖον ἐξηγῶν ὁ Οἰκουμένιος, λέγει, « Επειδή » λανθάνει τοὺς πολλοὺς ἡ συνήθεια, μάλιςα τῆς Καινῆς δια» θήκης, τοὺς ἐπισκόπους πρεσβυτέρους ὀνομάζουσα καὶ τοὺς » πρεσβυτέρους, ἐπισκόπους, σημειωτέον τοῦτο ἐντεῦθεν, και » ἐκ τῆς πρὸς Τίτον ἐπιςολῆς, ἔτι δὲ καὶ πρὸς Φιλιππησίους, » καὶ ἐκ τῆς πρὸς Τιμόθεον πρώτης » (4). Η διάκρισις τῶν Επισκόπων εἶναι μεταγενεςέρα, ὡς ἐσημειώθη πρότερον (5).

ΔΙΠΛΗΣ ΤΙΜΗΣ κ. τ. λ. Όθεν παραγγέλλει νὰ τιμῶσι τοὺς καλοὺς προεςῶτας μὲ διπλῆν, ἤγουν πλειοτέραν, μεγαλητέραν τιμήν· διότι τοῦτο σημαίνει τὸ Διπλῆς ἐδῶ, καὶ ὄχι ἀκριβῶς τὸ Δύο φορὰς τόσης· καὶ ἡ τιμὴ δύναται νὰ σημάνῃ καὶ τὴν κυρίως λεγομένην χρηματικὴν τιμήν (l'honoraire), καὶ

é,

(1) Ιδ. ανωτέρ. σελ. 167. (2) Α', Καθολ. Πέτρ. έ, Ι. Β ́, καὶ Γ', Καθολ. Ιωάνν. — (3) Πράξ. κ', 1η και 28. — (4) SUICER. Thesaur. ecclesiast. tom. II, pag. 825. (5) Ανωτέρ. σελ. 114.

17

τὸν δοξασμὸν ἡ σεβασμόν (estime, respect), ἢ μᾶλλον ἐν τάμα καὶ τὰ δύο. Καὶ τοῦτο, νομίζω, τὸ ῥητὸν ἐσκόπευεν ὁ Ζωναράς, λέγων, « Τιμή, δόξα μετὰ δόσεως, ὡς πρὸς ἐνεργή » σαντα γινομένη » (1). ἴδαμεν (2), ὅτι καὶ τὸ Τιμ ῶ τοιαύ την σημασίαν ἔχει. — ΑΞΙΟΥΣΘΩΣΑΝ. Ας κρίνωνται ἄξιοι τῆς διπλῆς τιμῆς, ὡς λαμβάνωσι διπλῆν τιμήν. « Αξιουμένου » τυγχάνοντος » λέγει ὁ Ζωναρᾶς (3), ὁ δὲ Ησύχιος, « Αξιῶν... » ἄξιον ἡγούμενος ». ΜΑΛΙΣΤΑ Οἱ ΚΟΠΙΩΝΤΕΣ κ. τ. λ. Καὶ πρὸ πάντων ὅσοι κοπιάζουν εἰς τὴν διδαχὴν τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, ἤγουν τοῦ εὐαγγελίου. Τούτων μάλιςα ὁ κόπος ἦτο πλειότερος, διότι διδάσκοντες καὶ ἐξηγοῦντες τὸ εὐαγγέλιον, ἐχρεωςοῦσαν νὰ λύωσι τὰς ἀπορίας, καὶ πολλάκις τὰς ἀντιλογίας, καὶ φιλονεικίας τῶν νεοφύτων, καὶ ἐξαιρέτως τῶν Ἰουδαίων, πολὺ φιλονεικοτέρων παρὰ τοὺς Ἕλληνας, διὰ τὴν ἀπὸ τοῦ Αβραὰμ εὐγένειαν (4). Περὶ τῶν κοπιώντων τούτων παραγ γέλλει ὁ Απόςολος εἰς τοὺς χρισιανοὺς ὄχι μόνον νὰ τοὺς τις μῶσιν « Εντίμους ἔχετε » (5) ἀλλὰ καὶ νὰ τοὺς ὑπεραγαπῶσιν, « ΕΙΔΕΝΑΙ τοὺς κοπιῶντας ἐν ὑμῖν, καὶ προϊςαμένους ὑμῶν » ἐν Κυρίῳ, καὶ νουθετοῦντας ὑμᾶς, καὶ ἡγεῖσθαι αὐτοὺς ὑπερ » εκπερισσοῦ ἐν ἀγάπῃ, διὰ τὸ ἔργον αὐτῶν » (6). Με το ΕΙ ΔΕΝΑΙ, ἠθέλησε νὰ μᾶς διδάξῃ, ὅτι χρεωςοῦμεν νὰ τοὺς γνωρίζωμεν καὶ νὰ τοὺς διακρίνωμεν, διὰ νὰ μὴ τιμῶμεν τοὺς ἀναξίους τιμῆς.

18. ΛΕΓΕΙ ΓΑΡ Η ΓΡΑΦΗ. Γραφὴν (Écriture) ἑνικῶς, * Γραφάς (Écritures) πληθυντικῶς (7), ὀνομάζουν οἱ ἀπο

(1) Ζωναρ. Λεξικ. σελ. 1932. — (2) Ανωτέρ. σελ. 168. (3) Λεξικ. σελ. 229. (4) δε άνωτέρ. Α', Πρὸς Τιμόθ. α', 4, (5) Πρὸς Φιλιππ. β', 29.: (6) Α ́, Πρὸς Θεσσαλ. (+) Ματθ. κα', 42. κβ', 29.

σελ. 77.

é, 12-13.

1

σολικοί συγγραφεῖς, ὅλα τὰ περιεχόμενα εἰς τὴν Παλαιὰν Διαθήκην βιβλία τῶν Ἰουδαίων, τὰ καὶ ἀπὸ τοὺς χρισιανοὺς ἔπειτα δεχθέντα. Κάποτε τὰ διαιροῦν εἰς « Νόμον καὶ Προφή » τας » (1), Νόμον νοοῦντες τὰ γραφέντα ἀπὸ τὸν Μωϋσήν βιβλία, τὰ ὁποῖα καὶ ῥητῶς « Νόμος Μωϋσέως » και « Βί» βλος Μωϋσέως » (2) λέγονται. Τὰς ὀνομάζουν ἔτι καὶ Διαθήκην, καὶ μὲ τὸ ἐπίθετον, Παλαιὰν Διαθήκην (l'Ancien Testament) (3), εἰς διάκρισιν τῆς Νέας ἢ Καινῆς Διαθήκης (le Nouveau Testament) (4). Οἱ Πατέρες ἔπειτα τῆς ̓Εκκλησίας ἐφύλαξαν τὄνομα τῆς Παλαιᾶς καὶ Νέας, * Καινῆς Διαθήκης τὰ ὀνομάζουσι δὲ κάποτε καὶ Θεῖα βιβλία, καὶ ἁπλούςερον Βιβλία(5), τὸ ὁποῖον ἐπέρασεν εἰς τοὺς Δυτικούς, πρῶτον εἰς τὸν αὐτὸν πληθυντικὸν ἀριθμὸν Biblia orum, ἔπειτα ἐβαρβαρώθη εἰς τὸ θηλυκόν Biblia,æ, ὅθεν ἐγεννήθη τῶν Γάλλων το la Bible, τὸ ὁποῖον ὅμως ἀρχαιότερον, ὡς λέγει ὁ Μενάγιος, ἐλέγετο ἀρσενικῶς ( ἢ οὐδετέρως ) le Bible. ΟΥ ΦΙΜΩΣΕΙΣ, κ. τ. λ. Τὸ αὐτὸ εἶπε καὶ ἀλλοῦ, Μωσέως νόμον ὀνομάζων ἐκεῖ, ὅ,τι ὀνομάζει Γραφὴν ἐδῶ. « E » γὰρ τῷ Μωσέως νόμῳ γέγραπται· Οὐ φιμώσεις βοῦν ἀλοῶν» τα » (6). Τὸ ῥητὸν εὑρίσκεται εἰς τὸ Δευτερονόμιον (7). Τὸ Αλοῶ ἐξηγήθη πρότερον (8). Εἰς τοῦ προκειμένου ἀπου ςολικοῦ ῥητοῦ τὸ φιμώσεις προσγράφεται ὡς διάφορος γραφὴ τὸ ταυτόσημον Κηρώσεις (emmuseler), ὡς καὶ τὰ

(1) Ματθ. έ, 17. ζ', 12.

(2) Πράξ. Αποςόλι ιέ, 5. Μάρκ. εβ', 26. — (3) Προς Εβρ. 9', 15. Β', Προς Κορινθ. γ', 14. (4) Προς Εβρ. 16', 24. Β', Κορινθ. γ', 6.

(5) SUIGER. The

saur, ecclesiast. tom. I,. pag. 687 et 696. (6) Α', Προς Κορινθ. θ'. 9. (7) Δευτερον. κέ, 4. Ξ (8) Α ́, Τιμόθ. α',

9, σελ. 83.