ἀδελφικὴν ἰσότητα, λογίζεται ἀδικία. Ὁ ἐπίσκοπος τῆς ἐκκλησίας, παραδείγματος χάριν, ἐὰν, διότι ὀνομάζεται Αρχιερεύς, τολμᾷ νὰ ἔρχῃ τοὺς ὑπ' αὐτὸν ἱερεῖς ἡ διακόνους, « Κατὰ τοὺς » δοκούντας ἄρχειν τῶν ἐθνῶν » (1), καὶ ὄχι ὡς ἐπεσκόπευαν οἱ ἀπόςολοι τὰς ἐκκλησίας, γίνεται καθαρὸς ἐργάτης τῆς ἀδι κίας. Παρόμοια καὶ εἰς τὴν κοσμικὴν πολιτείαν, ὅτις πολίτης, κομπάζων εἰς πλοῦτον, εὐγένειαν ἡ ἄλλα της τύχης προτερήματα, τολίζεται μὲ τίτλους γελοίους, διὰ νὰ φαίνεται ὑπέρτερος τῶν ἀδελφῶν του, καταφρονεῖ ὁ ταλαίπωρος τὸ ἀποςολικὸν παράγ γελμα « Αποςήτω ἀπὸ ἀδικίας πᾶς ὁ ὀνομάζων τὸ ὄνομα » Χριςοῦ » καὶ γίνεται ἐργάτης τῆς ἀδικίας, ἄξιος ν ̓ ἀκούσῃ τὴν φρικτὴν ἀποςροφὴν καὶ τὸν φρικτὸν ἀφορισμόν· « Απόςητε » ἀπ ̓ ἐμοῦ πάντες οἱ ἐργάται τῆς ἀδικίας ».

20. ΕΝ ΜΕΓΑΛΗ ΔΕ ΟἰΚΙΑ. Μεγάλη οἰκία εἶναι ἡ ὀνομαζομένη ἀπὸ τοὺς παλαιοὺς Συνοικία (hotel)· καὶ τοῦτο πιςόνει ἀκόμη τὴν ἀνωτέρω ἐξήγησιν τοῦ Θεμέλιος (2).

ΣΚΕΥΗ κ. τ. λ. Μεγάλης καὶ πλουσίας οἰκίας σκεύη φυσικὰ εἶναι καὶ πολλὰ καὶ πολύτιμα, ὄχι ὅμως ὅλα τῆς αὐτῆς τιμῆς ἢ ἀξίας, οὔτε κατὰ τὴν ὕλην, οὔτε κατὰ τὴν χρῆσιν εἰς τὴν ὁποίαν ἐδιωρίσθησαν. ΚΑΙ À ΜΕΝ ΕΙΣ ΤΙΜΗΝ κ. τ. λ. Αλλ' ἄλλα μὲν εἶναι τίμια, καὶ διότι εἶναι χρυσᾶ ἀργυρᾶ,καὶ διότι περιέχουν αρώματα ή γλυκύσματα, ἄλλα δὲ καὶ μετριωτέρας τιμῆς, καὶ ἄλλα παντάπασιν ἄτιμα, ὄχι τόσον διότι εἶναι ξύλινα ἢ πήλινα, ὅσον ὅτι δὲν τὰ μεταχειρίζεται ὁ δεσπότης πλὴν δι ̓ ἀνάγκην καὶ εἰς ἀναγκαίας χρείας, ὡς εἶναι τὰ οὐροδόχα η κοπροδόχα ἀγγεῖα. Αὐτὸς ὁ δεσπότης, ὁ πολυτιμότερος ὅλων τῶν σκευῶν, διὰ τὸ λογικόν του, γίνεται πολλάκις τὸ βρωμερώτερον σκεῦος τῆς οἰκίας, ἀληθινὸν « Σκεύος

ὀργῆς κατηρτισμένον εἰς ἀπώλειαν » ὡς ὠνόμασεν ἀλλοῦ (1) τοὺς τοιούτους· ἀληθὴς Τάφος κεκονιαμένος, ἔξωθεν μὲν ὡραῖος καὶ λαμπρός, διὰ τὰ πολυτελῆ φορέματα, διὰ τοὺς πολλοὺς δούλους καὶ τοὺς πολὺ πλειοτέρους κόλακας, ἔσωθεν δὲ ἄτιμον ψυχάριον, καταβρωμισμένον ἀπὸ ἀδικίαν, πλεονεξίαν, φιλαρχίαν, ὑψηλοφροσύνην, καὶ καταφρόνησιν τῶν ὁμοίων του 21. ΕΑΝ ΟΥ̓͂Ν ΤΙΣ ΕΚΚΑΘΑΡΗ κ. τ. λ. ὅστις καθαρισθῇ, ἤγουν ἀπομακρυνθῇ.— ΑΠΟ ΤΟΥΤΩΝ. : Ποίων; Η δεικτικὴ ἀντωνυμία φυσικά σημαίνει τὰ πλησιέςερον ὀνομα σθέντα Άτιμα σκεύη δύναται ὅμως, χωρὶς ἀλλοίωσιν τοῦ νοή ματος νὰ προσαρμοσθῇ καὶ εἰς τὸ Αδικίας τοῦ προτέρου ἐδαφίου, Εάν τις αποκαθαρισθῇ ἀπὸ τὰς ἀδικίας, συμφώνως μὲ ἄλλου ἀποςόλου (2) ῥητὸν, « να... καθαρίσῃ » ἡμᾶς ἀπὸ πάσης ἀδικίας » ἤγουν ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας, διότι ἡ Αδικία περιέχει ὅλας τὰς ἁμαρτίας, ὡς ἡ Δικαιοσύνη περιέχει ὅλας τὰς ἀρετάς. Ότις λοιπὸν καθαρισθῇ ἀπὸ τῶν ψευδοδιδασκάλων τούτων τὴν ἄδικον διαγωγὴν, τῶν διδασκόντων ἄλλην ἠθικὴν παρὰ τὴν εὐαγγελικὴν διδασκαλίαν τῆς ἀδελφικῆς ἀγάπης και τῆς ἰσότητος, ἐμπορεῖ νὰ καταςαθῇ σκεῦος πολύτιμον, σκεῦος ἅγιον καὶ καθαρὸν, εὐμεταχείρισον εἰς τὸν δεσπότην, διότι εἶν ̓ ἐπιτήδειον εἰς ὅλα τὰ καλὰ ἔργα. Ἀπὸ τὰ χρυσᾶ, ἀργυρᾶ, ξύλινα ή πήλινα σκεύη, καθὲν ἔχει ἰδίαν καὶ μερικὴν χρῆσιν, καὶ ὅ,τι χρησιμεύει, παραδείγματος χάριν, νὰ φέρη νερὸν, γίνετ' ἄχρησον νὰ περιέχῃ μύρον. Αλλὰ τὸ λογικὸν τίμιον σκεῦος, ὁ φίλος τῆς ἰσότητος ἄνθρωπος, εἶναι χρήσιμος εἰς ὅλα τὰ καλὰ, ἐπειδὴ ἔχει εἰς ἑαυτὸν τὴν ὅλα τὰ καλὰ περιέχουσαν δια καιοσύνην·

Εν δὲ δικαιοσύνῃ συλλήβδην πᾶσ ̓ ἀρετή 'ςι (3).

(1) Προς Ρωμ. 9', 22. 2) Α', Ιωανν. α', 9. (3) Θεογν. παρ' Αριςοτέλ. Ηθικ. Νικομ. Ε', α', 60, σελ. 85.

22. ΤΑΣ ΔΕ ΝΕΩΤΕΡΙΚΑΣ κ. τ. λ. Ηπόρησαν οἱ ἐξηγηταί τίνας νεωτερικὰς ἐπιθυμίας νὰ φεύγῃ παραγγέλλει ὁ Παῦλος τὸν Τιμόθεον. ὁ Θεοδώρητος τὰς ἐξήγησε « Τρυφήν,

γέλωτος ἀμετρίαν, δόξαν κενὴν καὶ τὰ τούτοις προσόμοια ». ὁ Θεοφύλακτος, « Οὐ μόνον πορνείαν, ἀλλὰ καὶ πᾶσαν ἄτο» πον ἐπιθυμίαν, κἂν δυναςείας ἐρᾷ τις, κἂν χρημάτων » (1). Ο Σαλμάσιος ἐδιισχυρίζετο, ὅτι Επιθυμίας νεωτερικάς (παράγωγον τοῦ Νεώτερος) δεν σημαίνει πλὴν ἐπιθυμίας νεωτερισμοῦ, καινοτομίας· καὶ ἡ ἐξήγησίς του πιθανολογεῖται τρόπον τινὰ ἀπὸ τὸ ἑξῆς ἐδάφιον, « Τὰς δὲ μωρὰς καὶ ἀπαι» δεύτους ζητήσεις παραιτοῦ » ἀπὸ τὰς ὁποίας ἀναμφιβόλως γεννῶνται οἱ νεωτερισμοὶ καὶ αἱ καινοτομίαι. Αλλ' ελησμόνησεν ὁ Σαλμάσιος ὅτι τὸ συγκριτικὸν Νεώτερος δεν σημαίνει πάντοτε σύγκρισιν, ἀλλ ̓ ἰσοδυναμεῖ πολλάκις μὲ τὸ θετικὸν Νέος. Οὕτως ὠνόμασεν εἰς τὴν προτέραν ἐπιςολὴν ὁ Παῦλος Χήρας νεωτέρας (2) τὰς νέας χήρας· καὶ ὁ Ησύχιος μᾶς διδάσκει λέγων, « Νεώτερον, οὐ μόνον συγκριτικῶς, ἀλλὰ καὶ » Νέον ». Λέγονται λοιπὸν Νεωτερικαί ἐπιθυμίαι, αἱ Νεα νικαὶ ἐπιθυμίαι, αἱ ἐπιθυμίαι τῆς ἡλικίας· αἱ ὁποῖαι, διότι εἶναι σφοδραὶ καὶ διὰ τὴν φυσικὴν ἀκμὴν τοῦ σώματος, καὶ διὰ τὴν ἀκόλουθον αὐτῆς ἀπειρίαν τοῦ νοῦ, ἔδωκαν ἀφορμὴν νὰ ὀνομάζωνται καὶ ὅλα τὰ τολμηρὰ ἢ σφοδρά, Νεανικά, οἷον « Οδύνας τε νεανικὰς καὶ φρικώδεις πυρετούς » (3), καὶ οὐσιασικῶς, « Νεανιεύματα, κομπάσματα, καινὰ τολμήματα » κατὰ τὸν Φώτιον. Τοιαύτας νεωτερικὰς ἐπιθυμίας, καὶ τοιαῦτα νεα νιεύματα δικαίως ἐφοβεῖτο ὁ Παῦλος μὴ βλαςήσωσιν εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ Τιμοθέου, καὶ διότι ἦτον ἀκόμη νέος τὴν ἡλικίαν, καὶ

(2)

(1) SUICER. Thesaur. ecclesiast. tom. I, pag. 1 167. Α', Προς Τιμόθ. 6, 11. (3) Πλουτάρχ. Βρουτ. § 13, σελ. 191.

>>

διότι ἦτον Επίσκοπος, ήγουν εἶχε μεταξὺ τῶν συμπρεσβυτέρων του, κάποιον πρωτεῖον, κάποιαν ἀρχὴν, πρᾶγμα ὅλων τῶν πραγμάτων τὸ ἐπικινδυνώτατον, μ ̓ ὅλον ὅτι οὔτ ̓ ἐλαμπροφόρει, οὔτ ̓ ἐδορυφορεῖτο ἀπὸ διακόνους, οὔτε πατερίτσαν ἐκράτει, ὡς οἱ νῦν Αρχιεπίσκοποι. ΔΙΩΚΕ ΔΕ... ΕΚ ΚΑΘΑΡΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ. ὅσα σχεδὸν καὶ εἰς τὴν προτέραν ἐπιςολήν ( Τόσον συχνὰ παραγγέλλεται ἀπὸ τοὺς ἀποςολικοὺς συγγραφεῖς ἡ ἄσκησις τῆς δικαιοσύνης, καὶ τὸ μῖσος τῆς ἀδικίας, ὡς χαρακτηρισικὰ τοῦ Χρισιανισμοῦ, ὥτε τοῦτο μόνον ἀρκεῖ ν' ἀποδείξῃ ὅτι ἡ ἠθικὴ τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι τῳόντι θεία ἠθική. Όταν λέγη Δικαιοσύνην, νοεῖ ὅλας τὰς ἀρετάς· « Συν» αγωγὴ καὶ ἕνωσις πάντων τῶν καλῶν καὶ ἀγαθῶν ἐστιν ἡ δικαιοσύνη » λέγει ὁ Χρυσόσομος (2). Όταν πάλιν ὀνομάζῃ Αδικίαν, νοεῖ ὅλας τὰς κακίας (3). Αδικος εἶναι, καὶ ἀκολούθως μισόχρισος, ὄχι μόνον ὅσις δεν πληρόνει τὰ χρέη του, δὲν ἀποδίδει παρακαταθήκην ἐμπιςευθεῖσαν εἰς αὐτὸν, ἀλλὰ καὶ ὅσις δὲν ἀγαπᾷ τὸν πλησίον του ὡς ἑαυτὸν, ἤγουν ὅςις δὲν ἰσονομεῖ μὲ αὐτὸν ὡς ἀδελφὸν, ἀλλὰ ζητεῖ νὰ τὸν δεσπόζῃ, καὶ ἐπιθυμεῖ νὰ χωρίζεται ἀπ' αὐτὸν μὲ ἀρχὰς, μὲ τίτλους (titres) μὲ παράσημα (décorations), καὶ ἄλλα τοιαῦτα γελοῖα γνωρίσματα. ὁ τοιοῦτος ἐμπορεῖ νὰ νηςεύῃ δὲς τοῦ σαββάτου, νὰ ἀποδεκατόνῃ τὰ ὑπάρχοντά του, νὰ κάμνῃ ἐλεημοσύνας πολλὰς, νὰ συχνάζῃ καθημέραν τοὺς ἱεροὺς ναούς, νὰ κτίζῃ καὶ καινούς· ἀλλὰ μὲ ὅλα ταῦτα μὴ ψεύδεται ἐπαγγελλόμενος χρισιανός· ὁ χρισιανισμός εἶναι Δικαιοσύνη, καὶ πάλιν καὶ πολλάκις Δικαιοσύνη. Καβαλλιέροι, Κόμητες, Βαρόνοι, Μαρκέσιοι, Δοῦκες (καὶ διὰ τὶ ὄχι καὶ Βασιλεῖς μόναρχοι;) δὲν

(1) Α', Πρὸς Τιμόθ. 5', 1. siast, tom. I, pag. 912.

(2) SUICER. Thesaur. eccle(5) ἶδε τὴν Προς Ρωμ. α', 29-32.

ἔχουν τι κοινὸν μὲ τὸν Χρισόν. —ΠΙΣΤΙΝ. Τὴν ἐμπιςοσύνην, ἐδῶ, ἤγουν τὴν ἀπαιτουμένην ὄχι μόνον εἰς τὰ χρηματικὰ συμβόλαια πίσιν, ἀλλὰ καὶ τὴν πλήρωσιν πάσης ὁποιασδήποτε δικαίας ὑποσχέσεως, τὴν ἀλήθειαν εἰς ὅλα, καὶ πάσης ἀπάτης καὶ ψεύδους ἀπος ροφὴν, γεννωμένην ἀπὸ τὴν πρὸς τὸν πλησίον ἀγάπην, ἥτις, ὡς λέγει πάλιν ὁ αὐτὸς Απόςολος, « Οὐ « χαίρει ἐπὶ τῇ ἀδικίᾳ, συγχαίρει δὲ τῇ ἀληθείᾳ » (1). ΕΚ ΚΑΘΑΡΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ. Απορεῖται, ἂν συντάσσωνται αἱ τρεῖς αὗται λέξεις μὲ τὸ καταρχὰς προστακτικὸν Δίωκε, ἤγουν Ζήτει μὲ καθαρὰν καρδίαν τὴν δικαιοσύνην, ἢ ἂν ἀναφέρεται εἰς τὴν ἀκόλουθον μετοχὴν ἐπικαλουμένων, ἤγουν τῶν ὀνομαζόντων (invoquer) τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου μὲ καθαρὰν καρδίαν, τῶν ὅσοι δηλαδὴ εἶναι καὶ τὄνομα καὶ τὸ πρᾶγμα χριΓιανοί. Τὸ πρῶτον εἶναι πιθανώτερον, ἂν τὸ παραβάλῃς μὲ ὅ,τι εἶπε καταρχὰς τῆς πρώτης επιςολῆς (2). Αλλ' οὐδὲ τὸ δεύτερον φαίνετ' ἀνάρμοςον· πλὴν μὴ νομίσῃ τὶς ὅτι παραγγέλλει τὸν Τιμόθεον νὰ φυλάσσῃ δικαιοσύνην, πίςιν ἀγάπην, καὶ εἰρήνην μὲ μόνους τοὺς ἐπικαλουμένους εἰλικρινῶς τὸν Χρισόν. Τοιαύτη ἐξήγησις ἀναιρεῖται ἀπὸ τὰ ἀκόλουθα, καὶ ἀπὸ τὴν λοιπήν ὅλην ἀποςολικὴν διδασκαλίαν.

23. ΤΑΣ ΔΕ ΜΩΡΑΣ κ. τ. λ. Μωρὰς ζητήσεις ὀνομάζει καὶ ἐδῶ, καὶ εἰς τὴν Πρὸς Τίτον ἐπισολήν (3), τὰς ὁποίας ἀνωτέρω ὠνόμασε « Βεβήλους καὶ γραώδεις μύθους » (4). Τὰς ὀνομάζει ἀκόμη καὶ Απαιδεύτους, ὄχι μόνον διότι κινοῦνται ὡσεπιπολὺ ἀπὸ σερημένους παιδείας ἀνθρώπους, ἀλλ ̓ ὅτι οὐδὲ συντείνουν ἢ χρησιμεύουν τίποτε εἰς τὴν χρισιανικὴν παιδείαν, ἥτις εἶναι ἡ ἐν δικαιοσύνη παιδεία, ὡς θέλει μετ'

(1) Α', Πρὸς Κορινθ. ιγ', (5) Προς Τίτ. γ', 97

6.—(2) Α', Προς Τιμόθ. α', 5, σελ. 79. (4) Α', Προς Τιμόθ. δ', 7, σελ. 154.