» ὀργιζόμενοι ἐφ ̓ οἷς δεῖ, ἠλίθιοι δοκοῦσιν εἶναι, καὶ οἱ μὴ » ὡς δεῖ, μηδὲ οἷς δεῖ... τὸ δὲ προπηλακιζόμενον ἀνέχεσθαι » καὶ τοὺς οἰκείους περιορᾷν, ἀνδραποδώδες (1). Εξεν αντίας ἡ ὀργιλότης, ἤγουν ἡ εὐκολία νὰ ὀργιζώμεθα πάρ αυτα, κατὰ τῶν ὁποίων δὲν πρέπει, περὶ ὅσων δεν πρέπει, καὶ πλέον τοῦ πρέποντος, εἶναι κακῆς ψυχῆς πάθος, « Ταχέως » μὲν ὀργίζονται, καὶ οἷς οὐ δεῖ, καὶ ἐφ ̓ οἷς οὐ δεῖ, καὶ μαλ » λον ή δεῖ, 2. Το λ. » (2). Αρκετά μᾶς ἐφανέρωσεν ἡ θρησκεία τὴν διαφορὰν τῆς ὀργῆς ἀπὸ τὴν ὀργιλότητα, διὰ τοῦ « Οργίζεσθε καὶ μὴ ἁμαρτάνετε » (3)· καὶ πλέον ἔτι διὰ τοῦ « Πᾶς ὁ ὀργιζόμενος τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ ΕἰΚΗ, ἔνοχος » ἔσαι τῇ κρίσει » (4)· ὅπου τὸ ΕΙΚΗ (ήγουν χωρίς αἰτίαν) δείχνει ὅτι δὲν ἀπαγορεύει διόλου τὴν ὀργὴν, ἀλλὰ παραγγέλλει νὰ μὴ τὴν μεταβάλλωμεν εἰς ὀργιλότητα, ὡς ὀρθῶς τὸ ἡρμής νευσεν ὁ Νύσσης Γρηγόριος : « Οὐ καθόλου τὴν ὀργὴν ἀπεῖπεν ὁ » Θεός· ἔςι γὰρ καὶ ἐπὶ καλῷ ποτε τῇ τοιαύτῃ τῆς ψυχῆς » χρήσασθαι ὁρμῇ· ἀλλὰ τὸ πρὸς τὸν ἀδελφὸν ὀργισικῶς ποτε » σχεῖν ἐπὶ μηδενί ἀγαθῷ.. Η γὰρ προσθήκη τοῦ ΕἰΚΗ » δείκνυσι τὸ εὔκαιρον πολλάκις τῆς τοῦ θυμοῦ χρήσεως, ὅταν » ἐπὶ κολάσει τῆς ἁμαρτίας ζέσῃ τὸ πάθος » (5). Όσον ἡ ὀργὴ κολάζει τὰς ἁμαρτίας, τόσον ἐξεναντίας ἡ ὀργιλότης τὰς γεννᾷ, καί, ὡς ἔλεγεν ὁ Σαλωμών, τὰς ἀνασκάπτει, « Ανήρ » θυμώδης, ἐγείρει νεῖκος, ἀνὴρ δὲ ὀργίλος ἐξώρυξεν ἁμαρ » τίαν » (6). Διὰ τοῦτο καὶ μᾶς παραγγέλλει ὁ αὐτὸς πάλιν νὰ φεύγωμεν τοὺς ὀργίλους, « Μὴ ἴσθι ἑταῖρος ἀνδρὶ θυμώδει,

(1) Αριςοτέλ. Ηθικ. Νικομ. IV, 5, σελ. 75. (3) Προς Εφεσ. δ', 26.

(4) Ματθ. έ, 22. SUICER. Thesaur. ecclesiast. tom. II, pag. 504.

- (2) ὁ αὐτ. αὐτόθ. (5) (6) Παρ

φίλῳ δὲ ὀργίλῳ μὴ συναυλίζου ̇ μήποτε μάθης τῶν ὁδῶν αὑτοῦ, » καὶ λάβης βρόχους τῇ σῇ ψυχῇ. »1).—ΜΗ ΠΑΡΟΙΝΟΝ, ΜΗ ΠΛΗΚΤΗΝ. Εξηγήθησαν πρότερον (2). - ΜΗ ΑΙΣΧΡΟΚΕΡΔΗ. Εξηγήθη καὶ τοῦτο (3). Σημειόνω μόνον, ὅτι ἐδῶ τινὰ ἀντίγραφα, ἀντὶ τοῦ Αἰσχροκερδή, φέρουν Αἰσχρολόγον. Η διάφορος αὕτη γραφή, ἂν καὶ πιθανὴ (ἐπειδὴ ἡ παροινία γεννᾷ πολλάκις καὶ τὴν αἰσχρολογίαν), δὲν εἶν ̓ ὅμως γνησία. Εξεναντίας τὸ Αἰσχροκερδή φαίνεται ὅτι ἐπρόκρινεν ἐπίτηδες ὁ Απόςολος, γράφων πρὸς Κρητικούς, οἱ ὁποῖοι κατὰ τοῦ Πολυβίου τὴν μαρτυρίαν, ἦσαν αἰσχροκερδέςατοι, « Καθόλου ὁ περὶ τὴν αἰσχροκέρδειαν καὶ τὴν πλεονεξίαν τρό » πος οὕτως ἐπιχωριάζει παρ' αὐτοῖς, ὥςε παρὰ μόνοις Κρη» ταιεῦσι τῶν ἁπάντων ἀνθρώπων μηδὲν αἰσχρὸν νομίζεσθαι » κέρδος » (4).

>>

8. ΦΙΛΟΞΕΝΟΝ. Εξηγήθη πρότερον (5). — ΦΙΛΑΓΑΘΟΝ. « Τὸν ἐπιεικῆ, τὸν μέτριον, τὸν μὴ φθονοῦντα » ὡς τὸ ἐξηγεῖ ὁ Θεοφύλακτος (6), « Τον φίλον παντὸς ἀγαθοῦ ὡς ἤθελε τὸ ἐξηγήσειν ὁ Οἰκουμένιος (7). Ο χαρακτήρ τοῦ Φι λαγάθου (bienveillant) γνωρίζεται ἀπὸ τὴν μὲ τοὺς ἀγαθοὺς ἀνατροφὴν, καὶ τὴν ὁποίαν ἔχει σπουδὴν νὰ συντρέχῃ εἰς τὴν κατόρθωσιν παντὸς καλοῦ ἔργου. ΣΩΦΡΟΝΑ. Εξηγήθη πρότερον (8). ΔΙΚΑΙΟΝ, ΟΣΙΟΝ. ὀρθῶς τὸ ἐξηγεῖ ὁ

Θεοφύλακτος, « Δίκαιον τὰ πρὸς ἀνθρώπους, τουτέςιν

(1) Παροιμ. κβ', 24:25.==(2) Α', Προς Τιμόθ. γ', 5, σελ. 116(3) Ανωτέρ. σελ. 118. = (4) Πολύβ. VI, 46,

117.

σελ. 116

§ 3. Ιδε καὶ RosEN MULLER, Schol. in Nov. Testament. tom. V, -(5) Α', Προς Τιμόθ. γ', 2 pag. 1 13. GER. Thesaur. ecclesiast. tom. II, pag. 1426. ἀνωτέρ. σελ. 293.

(8) Αυτόθ. σελ.

115.

(6) Sur(7) ίδ.

>>

ἀπροσωπόληπτον· ὅσιον, τουτέςιν εὐλαβὴ περὶ τὰ θεῖα, μηδὲν τῶν τῷ θεῷ ὀφειλομένων ἐλλείποντα » (1). Εἰς τὰ δύο ταῦτα ςηρίζεται ἡ ἀληθὴς χρισιανική λατρεία, « Λατρεύειν » αὐτῷ ἐν ὁσιότητι καὶ δικαιοσύνη » (2). Την παραγγελλομένην ἀπὸ τὸν Απόςολον εἰς τοὺς ἱερωμένους ὁσιότητα καὶ δικαιοσύ νην, τοὺς τὴν ἐνθυμίζουν κατὰ πᾶσαν ὥραν καὶ στιγμὴν οἱ κοσμικοί, ὀνομάζοντες αὐτοὺς Πανοσιωτάτους. Πιθανὸν ὅτι τοὺς νομίζουν καὶ Δικαιοτάτους, ἐπειδὴ ἀδικούμενοι ἀπ ̓ ἄλλους εἰς τῶν ἱερωμένων τὴν μεσιτείαν συνειθίζουν νὰ κατα φεύγωσι, ΕΓΚΡΑΤΗ͂. Τοῦτο ἐξηγῶν ὁ Θεοφύλακτος λέγει, « Οὐ σιτίων μόνον, ἀλλὰ καὶ γλώττης, καὶ χειρῶν, καὶ ὀφε » θαλμῶν ἀκολάζων κυριεύων τοῦτο γὰρ καὶ κυρίως ἐγκρά » τεια » (3). Καὶ τοῦτο μαρτυρεῖ καὶ ἡ κοινὴ γλῶσσα μετα χειριζομένη τὸ Κρατῶ ἀντὶ τοῦ Εγκρατεύομαι εἰς ταύτας τὰς φράσεις, Δὲν κρατεῖ τὴν γλῶσσαν, τὸν θυμὸν, τὰς ὀρέξεις του. Τοιαύτην ἐγκράτειαν (tempérance) ἐγκρατεύετο ὁ Σωκράτης, καὶ τὴν ὠνόμαζε θεμέλιον ὅλον τῶν ἀρετῶν, « Ηγησάμενον τὴν ἐγκράτειαν ἀρετῆς » εἶναι κρηπίδα... Οὐ γὰρ μόνον τῶν διὰ τοῦ σώματος ἡδονῶν » ΕΚΡΑΤΕΙ, άλλα καὶ τῆς διὰ τῶν χρημάτων, κ. τ. λ. » (4). ὅσοι δὲ νομίζουν Εγκράτειαν τὴν ἄλογον ἀποχὴν ἀπὸ τὰς συγχωρημένας ἀπολαύσεις, τὴν σκληραγωγίαν καὶ κατίσχναν σιν (macération) τοῦ σώματος, ἐκεῖνοι πίπτουν (χωρὶς νὰ τὸ θέλωσιν) εἰς τῶν προονομασθέντων (5) Εγκρατιτῶν τὴν αἵρεσιν.

(1) SUICER. Thesaur. ecclesiast. tom. II, pag. 517. (2) Λουκ. α', 15. tom. II, pag. 1000..

σελ. 29.

(3) SUICER. Thesaur. ecclesiast. (4) Ξενοφ. Απομνμ. 1, 5, § 4-6,

(5) Ανωτέρ. σελ. 138.

9.

ΑΝΤΕΧΟΜΕΝΟΝ. « Φροντίζοντα, ἔργον τοῦτο » ἔχοντα » τὸ ἐξηγεῖ ὁ Χρυσόσομος (1). Αντέχομαι τη μαίνει κυρίως τὸ * Καλοκρατῶ (tenir ferme), και μεταφο ρικῶς τὸ καταγίνομαι εἰς ἔργον τί προθύμως. ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΔΑΧΗΝ. Τὴν ὁποίαν ἐδιδάχθης ἀπ' ἐμέ. ΠΙΣΤΟΥ ΛΟΓΟΥ. « Πισοῦ ἢ τοῦ ἀληθοῦς, ἡ τοῦ διὰ πίσεως » παραδεδομένου » κατὰ τὸν Θεοφύλακτον (3). ΠΑΡΑΚΑΛΕΙ͂Ν. Νὰ παρακινῆς εἰς τὴν ἀρετήν· ὅθεν καὶ ἡ ἀνω τέρω (3) Παράκλησις. ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗ ΥΓΙΑΙΝΟΥΣΗ. ἴδαμεν (4) ποία εἶναι ἡ Υγιαίνουσα διδα σκαλία· « Η καὶ δόγματα ἀληθῆ καὶ βίον ὀρθὸν διδάσκουσα » ὡς λέγει ἐδῶ ὁ Οἰκουμένιος (5). — ΕΛΕΓΧΕΙΝ. Εξηγή θη (6) ἡ λέξις.

10. ΕΙΣΙ ΓΑΡ ΠΟΛΛΟΙ ΚΑΙ ΑΝΥΠΟΤΑΚΤΟΙ. Πολλὰ ἀντίγραφα φέρουν, « Εἰσὶ γὰρ πολλοὶ ἀνυπότακτοι » χωρὶς τὸν δεύτερον σύνδεσμον, ΚΑΙ· ὅθεν ἐκρίθη ἀπὸ τινὰς καὶ ἄξιος νὰ ἐξαλειφθῇ διόλου. ἴσως εἶναι ὄχι πλεονασμός, ἀλλὰ σχῆμα τὸ λεγόμενον Υπερβατόν, « Καὶ γὰρ εἰσὶ πολλοὶ ἀνυπό» τακτοι » ἴσως ἔτι τὸ Πολλοὶ καὶ ἀνυπότακτοι, ἐλέχθη κατὰ τὸν συνήθη εἰς τοὺς παλαιοὺς πλεονασμὸν τοῦ Καὶ μετὰ τὸ Πολύς, οἷον Πολλοὶ καὶ δεινοί, Πολλὰ καὶ δεινὰ (η). — ΑΝΥΠΟΤΑΚΤΟΙ. Εἰς τὴν Πρὸς Τιμόθεον ἐπιςολὴν, ἑνώσας τοὺς Ανυποτάκτους μὲ τοὺς Ανόμους καὶ Ασεβείς (8), ἐνοῦσε τοὺς μὴ ὑποτασσομένους εἰς τὸν νό

(1) SUICER. Thesaur. ecclesiast. tom. I, pag. 37.== (2) IDEM, ibid. pag. 905. = (5) Σελ. 163. — (4) Ανωτέρ. σελ. 80 και 313. (5) SUICER. Thesaur. ecclesiast. tom. I, = (6) Ανωτέρ. σελ. 190. 190.- (7) ἶδε τὸν εἰς τὸν Ισοκράτ. Πίνακ. λέξεων, λέξ. Πολύς. — (8) Α', Προς Τιμόθ. 4,9, σελ. 82-83.

pag. 901.

μον. Εδῶ προσεπινοεῖ καὶ τοὺς σπουδάζοντας ν' ἀποσπάσωσι καὶ τοὺς ἄλλους ἀπὸ τὴν εἰς τοὺς νόμους ὑποταγὴν μὲ τὰς ὀλεθρίους διδασκαλίας των, ὡς φαίνεται ἀπὸ τὰ ἀκόλουθα. ΜΑΤΑΙΟΛΟΓΟΙ. Οἱ αὐτοὶ καὶ περὶ τῶν ὁποίων εἶπεν ἀλλοῦ, Εξετράπησαν εἰς ματαιολογίαν. » ( 1 ). -- ΦΡΕΝΑΠΑΤΑΙ. Δὲν εὑρέθη ἀκόμη εἰς κανένα Έλληνα συγγραφέα ἡ καλὴ λέξις αὕτη Φρεναπάτης. Σημαίνει τῆς κοινῆς γλώσσης τὸν Παροδηγητήν (séducteur), ή Ξελογιαστὴν (suborneur). ὁ Απόςολος ἐσχημάτισε καὶ ῥῆμα τὸ Φρεναπατῶ, οἷον, « Εἰ γὰρ δοκεῖ τις εἶναί τι, μηδὲν ὢν, ἑαυτὸν φρενα » πατᾷ » (2), τὸ ὁποῖον οἱ Λεξικογράφοι ἐξήγησαν « Χλεψ » άζει διαπαίζει » (3). Τὸ προκείμενον ῥητὸν ἐξηγῶν ὁ Ἰγνάτιος λέγει « Ματαιολόγοι και φρεναπάται, οὐ χρισιανοί, ἀλλὰ » χριςέμποροι, ἀπάτη περιφέροντες τὸ ὄνομα Χρισοῦ, καὶ » καπηλεύοντες τὸν λόγον τοῦ Εὐαγγελίου, καὶ τὸν ἰὸν προσ» πλέκοντες τῆς πλάνης τῇ γλυκείᾳ προσηγορία » (4).

Οἱ ἐκ ΠΕΡΙΤΟΜΗΣ. Οἱ περιτμημένοι (circoncis), ἤγουν οἱ πιςεύσαντες εἰς Χρισὸν Ἰουδαῖοι, οἱ ὁποῖοι ἀλλοῦ ὀνομάζονται, « Οἱ ἐκ περιτομῆς πισοί » (5). Οὗτοι μάλιςα οἱ ἐκ περιτομῆς ἐπροξενοῦσαν πολλοὺς κόπους εἰς τοὺς Αποςό λους, καὶ μεγάλας δυσκολίας εἰς τὸ κήρυγμα. Πολλοὶ ἐξ αὐτῶν, κατεχόμενοι ἀκόμη ἀπὸ τὰς Ἰουδαϊκὰς προλήψεις, καὶ μάλιςα τὰς φαρισαϊκὰς διδασκαλίας, ἐτάρασσαν τοὺς ἀπὸ τὰ ἔθνη ἐρχομένους λοιποὺς χρισιανοὺς, Έλληνας ή Ρωμαίους, σπουδά ζοντες νὰ τοὺς ὑποτάξωσιν εἰς ὅλας τὰς Ἰουδαϊκὰς τελετὰς, καὶ ἐξαιρέτως εἰς τὴν περιτομὴν, τὴν ὁποίαν ἐνόμιζαν ἀπαρο

(1) Α', Προς Τιμόθ. ά, 6, σελ. 81 =2) Πρὸς Γαλατο ς, 3. (3) Ζωναρ. Λεξικ. σελ. 1826. — (4) Ιγνατ. τοῦ Θεοφόρ. Επιςολ. πρὸς Τραλλησ. σελ. 9-10, ἐκδ. 1558. = (5) Πράξ. 1, 45.