((

ὠνόμασε « Λόγον τῆς ἀληθείας τοῦ εὐαγγελίου ». - ΑΠΟΔΟΧΗΣ ΑΞΙΟΣ. Άξιος νὰ τὸν δεχθῇ πᾶς ἕνας καὶ νὰ τὸν πιο στεύσῃ, καὶ μεταφορικῶς, ἐπαινετός, τίμιος. Κατωτέρω (1) ὀνο μάζει διὰ μιᾶς λέξεως Απόδεκτον, τὸ ἀποδοχῆς ἄξιον. « Απόδε » κτον, ἐπαινετὸν » λέγει ὁ Ησύχιος. — ΑΜΑΡΤΩΛΟΥΣ. Αμαρτωλοί, οἱ παρανομία συζῆν προαιρούμενοι, καὶ βίον δι » εφθαρμένον ἀσπαζόμενοι » (Σουΐδ.). « Αμαρτωλὸν, πανοῦρ » γον, μοχθηρόν » (Ησύχ.). Αμαρτωλὸς (ἀπὸ τὸ Ἁμαρτεῖν, τὸ ἀποτυγχάνειν), λέξις τοῦ παρακμάζοντος ἑλληνισμοῦ, σημαίνει κυρίως τὸν ἀποτυγχάνοντα τοῦ σκοποῦ, τὸν μὴ βάλλοντα ή κτυποῦντα τὸν σκοπὸν, καὶ μεταφορικῶς, τὸν κακόν. Επειδὴ σκοπὸς τοῦ λογικοῦ ζώου καὶ τέλος εἶναι ἡ εὐδαιμονία, ἥτις δὲν ἀποκτᾶται χωρὶς ἀρετὴν, εὐλόγως ὅςις ἀποτυχαίνει τὸν σκοπὴν ὀνομάζεται Αμαρτωλός, ἤγουν ἀτυχής η δυστυ χῆς ἄνθρωπος. Καὶ μαρτυρεῖ τοῦτο καὶ ἡ κοινή μας γλώσ σα, ὀνομάζουσα Άτυχον τὸν κακὸν ἄνθρωπον. ΩΝ ΠΡΩΤΟΣ ΕΙΜΙ ΕΓΩ. Μετριοφρονῶν λέγει τοῦτο ὁ Απόςολος, ὄχι διότι ἦτο καὶ τῳόντι τοιοῦτος. Εκ ταύτης ἴσως τῆς ἐξομολογήσεως ἐγεννήθη ἡ κατάχρησις τῆς λέξεως εἰς τὸν μεσαιῶνα, ὅτε καὶ οἱ ὑποκριταί, ὠνόμαζαν ἑαυτοὺς μὲ πολλὴν κατάνυξιν Αμαρτωλούς (2).

16. ΠΡΩΤΩ. ἔχει καὶ διάφορον γραφήν, ΠΡΩ͂ΤΟΝ. ΕΝΔΕΙΞΗΤΑΙ. Νὰ δείξῃ, νὰ φανερώσῃ. ΠΡΟΣ ΥΠΟΤΥΠΩΣΙΝ. ὁ Οἰκουμένιος τὸ ἐξηγεῖ, « Πρὸς ὑπόδειγμα, » πρὸς ἀπόδειξιν, πρὸς παράκλησιν » (3). ὁ Ησύχιος ( εἰς τὸ Π ςοιχεῖον ) « Πρὸς ὑποτύπωσιν, πρὸς σημεῖον ». Υποτύ

(1) Α', Προς Τιμόθ. β', 3. — (2) Ιδε Μύθο Αίσωπο συναγ. σελ. μα, σημ. 3. · (3) ἶδε SUICER. Thesaur. ecclesiast. tom. I, pag. 142.

πωσις σημαίνει παράδειγμα τὸ ἀπὸ τοὺς χυδαίους ὀνομαζόμενον Ξόμπλι καὶ Φούρμα ἀπὸ δύο Ρωμαϊκὰς λέξεις, exemplum (exemple) και forma (forme, patron ). Pηματικὸν τοῦ ὑποτυπόω ( dessiner, esquisser) ἀπὸ τὸ Τύ πος (type, modèle ). Τὸ νόημα εἶναι, ὁ Θεὸς μὲ ἠλέησε τόσον πολὺ, ὥςε ἀπὸ διώκτην μ' ἐκατάςησε κήρυκα τοῦ εὐαγ γελίου, εἰς παράδειγμα τῶν ὅσοι μέλλουν νὰ πιςεύσωσιν εἰς αὐτ τόν. Οὕτω κατωτέρω (1) παραγγέλλει τὸν Τιμόθεον λέγων « Υποτύπωσιν ἔχε ὑγιαινόντων λόγων, κ. τ. λ. »

17. ΒΑΣΙΛΕΪ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ. Πολυσήμαντος λέξις εἰς τὴν Νέαν Διαθήκην ὁ Αἰών. « Βασιλεὺς λέγεται τῶν αἰώνων » ὡς πάντα αἰῶνα καὶ πᾶν ὃν περιέχων, καὶ τὰ τοῦ χρόνου » τμήματα, τὸ Εν, τὸ ἔςαι, τὸ Γενέσθαι κ. τ. λ. ». Η ἐξήγησις εἶναι τοῦ Παχυμέρους (2). — ΑΟΡΑΤΩ. Οςις δὲν βλέπεται ἀπὸ κἀνενὸς ὀφθαλμοὺς, νοεῖται ὅμως διὰ τῶν ὁρατῶν αὐτοῦ ποιημάτων, « Τὰ γὰρ ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ κτίσεως κόσμου, » τοῖς ποιήμασι νοούμενα καθορᾶται » (3). Τὴν αὐτὴν ἀπόδειξιν ἐμεταχειρίζετο καὶ ὁ Σωκράτης (4). - ΜΟΝΩ ΣΟΦῇ ΘΕΩ. Εἰς πολλὰ ἀντίγραφα φέρεται ΜΟΝΩ ΘΕΩ, χωρίς τὴν δευ τέραν λέξιν· ἕνας ὅμως ἀπὸ τοὺς ἐξηγητὰς (5) τὴν ἐγκρίνει φέρων μαρτυρίαν τοῦ Σωκράτους ταύτην· « Τὸ μὲν ΣΟΦΟΝ, ὦ Φαῖδρε, καλεῖν ἔμοιγε μέγα εἶναι δοκεῖ, καὶ ΘΕΩ ΜΟΝΩ πρέπειν » (6). ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ. Κατ ̓ ἔλλειψιν τοῦ ὑπαρκτικοῦ, Εἴη ! Κατωτέρω (7) θέλει εἰπεῖν « Τιμὴ καὶ

>>

- ·

(2) Ιδ. SUICER. Thesaur. ec

(3) Προς Ρωμ. α', 20. — (4)

(5) ROSENMULLER, 6) Παρά Πλάτων,

δε Ξενοφ. Απομν. IV, 5, § 7-13, σελ. 124.
Schol.in N.Testament. tom. V, pag. 17:
Φαίδρ. σελ. 278. (7) Α', Προς Τιμόθ. 5, 16.

>>

κράτος ». - ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΑΣ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ. Εβραϊσμὸς συχνὸς εἰς τοὺς ἑβδομήκοντα, ὅςις δὲν σημαίνει τὶ πλέον παρὰ, Εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας, εἰς ὅλην τὴν ἀϊδιότητα. Ο Δαυίδ πολλάκις ἑνικῶς « Αἰνέσω τὸ ὄνομά σου εἰς τὸν αἰῶνα, » καὶ εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος » (1). - ΑΜΗΝ. Εβραϊκὸν ἐπίθετον, σημαῖνον, Πισὸς, ἀληθῆς, ὡς φαίνεται ἀπὸ τὴν μὲ ἄρθρον σύνταξιν αὐτοῦ, οἷον « Τάδε λέγει ὁ Ἀμὴν, ὁ μάρτυς ὁ πισὸς καὶ ἀληθινός (2). Επειτα μετέπεσεν εἰς ἐπίῤῥημα, σημαῖνον ποτὲ μὲν, Πισῶς, ἀληθῶς, ὡς τὸ « ΑΜΗΝ λέγω ὑμῖν, εἰσί τινες τῶν ὧδε ἑςηκότων » (3) παραβαλλόμενον, μὲ τὸ « Λέγω » δὲ ὑμῖν ἀληθῶς, εἰσί τινες τῶν ὧδε ἑςηκότων » (4)· ἡ ἐπιφών νημα (εἰς τὸ τέλος μάλιςα τῶν περιόδων ) ἰσοδύναμον μὲ τὸ Εἴθε! * Γένοιτο ! Οἱ πατέρες τῆς ἐκκλησίας τὸ ἐξηγοῦν καὶ ὡς καταφατικόν, Ναί, ἢ καὶ ὀμωτικὸν, Νή (5).

18. ΚΑΤΑ ΤΑΣ ΠΡΟΑΓΟΥΣΑΣ ΕΠΙ ΣΕ ΠΡΟΦΗΤΕΙΑΣ. Τὸ Προφητεία ἐδῶ ἐξηγήθη ἀπό τινας εἰς τὴν ὁποίαν ἔχει καὶ εἰς ἄλλα τινὰ μέρη τῆς Νέας Διαθήκης (6) σημασίαν τοῦ Διδασκαλία, ἐξήγησις τῶν θείων λόγων. Οὕτω καὶ οἱ παλαιοὶ Προφήτην ὠνόμαζαν τὸν ἐξηγητὴν τῶν μαντειῶν ἡ χρησμῶν, καὶ Προφητεύω, τὸ ἐξηγῶ, ὁποῖον εἶναι τοῦ Πινδάρου τό,

Μαντεύεο Μοῖσα, προφατεύσω δ ̓ ἐγώ (7..

Αλλοι δὲ νοοῦν, κατὰ τὴν συνήθη τῆς λέξεως σημασίαν, Προφη τείας τὰς προῤῥήσεις ή προμηνύσεις τοῦ μέλλοντος. Οἱ πρῶτοι

ις', 28.

(4) Λουκ. 9', 27.

(1) Ψαλμ. εμέ, 2. = (2) Αποκαλύψ. γ', 14. (2) Αποκαλύψ. γ', 14.=(3) Ματθ. · (5) Ιδ. SUICER. Thesaur. ecclesiast. tom. Ι, pag. 227.— (6) Α', Πρὸς Θεσσαλον. έ, 20. (7) Παρὰ τῷ Εὐςαθ. Ιλιάδ. α, σελ. 9-10.

λοιπὸν τὸ ἑρμηνεύουν, Κατὰ τὰς παρελθούσας ή προτέρας (διότι τοῦτο σημαίνει ἀμεταβάτως τὸ Προαγούσας) δι δασκαλίας μου εἰς ἐσέ· οἱ δεύτεροι, Κατὰ τὰς προτέρας προφητείας τὰς γενομένας περὶ τοῦ μέλλοντός σου βίου, ὑποθέτοντες, ὅτι ἐπροφήτευσεν, ἢ ὁ Παῦλος, ἢ ἄλλος τις, περὶ τῆς μελλούσης χρησῆς διαγωγῆς τοῦ Τιμοθέου, ὅτε ἐδιδάσκετο νέος ἔτι τὴν χρισιανικὴν θρησκείαν.

19.

ΠΙΣΤΙΝ ΚΑΙ ΑΓΑΘΗΝ ΣΥΝΕΙΔΗΣΙΝ. ὅ,τι εἶπεν ἀνωτέρω (ά, 5 ) « Συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίςεως ἀνυποκρί » του » καὶ λέγει ἑξῆς (γ', 9 ) « Εν καθαρᾷ συνειδήσει ». Τοιαύτην καθαρὰν συνείδησιν ἐκεῖνοι μόνοι τὴν χαίρονται, ὅσοι δύνανται νὰ λέγωσιν, ὡς ἔλεγεν ὁ Σωκράτης, « Ηδίκησα μὲν » οὐδένα πώποτε, οὐδὲ πονηρότερον ἐποίησα » (1). Καὶ ἡ ἐκ ταύτης ἡδονὴ ὑπερβαίνει ὅλας τὰς ἄλλας ἡδονὰς (2), ὡς ἐξεναντίας ὁ ἄδικος ἄνθρωπος ζῇ ζωὴν ἀθλίαν, μαςιζόμενος καθημέραν ἀπὸ τὴν συνείδησιν τῶν ἀδικημάτων. « ὁ μὲν οὖν

εὑρίσκων ἑαυτοῦ ἐν τῷ βίῳ πολλὰ ἀδικήματα, καὶ ἐκ τῶν » ὕπνων, ὥσπερ οἱ παῖδες, θαμὰ ἐγειρόμενοι δειμαίνει, καὶ » ζῇ μετὰ κακῆς ἐλπίδος· τῷ δὲ μηδὲν ἑαυτῷ ἄδικον ξυνειδότι » ἡδεῖα ἐλπὶς ἀεὶ πάρεςι, καὶ ἀγαθὴ γηροτρόφος, ὡς καὶ Πίνα δαρος λέγει. . . ὅτι ὃς ἂν δικαίως καὶ ὁσίως τὸν βίον δια » αγάγη,

>>

» Γλυκεῖά οἱ καρδίαν ἀτιτάλλοισα γης

» ροτρόφος ξυναιρεῖ

» Ελπίς, ἃ μάλιςα θνατῶν

» Πολύςροφον γνώμαν κυβερνᾷ (3) ».

- ΑΠΩΣΑΜΕΝΟΙ... ΕΝΑΥΑΓΗΣΑΝ. Κυρίως Απο

80.

(1) Ξενοφωντ. Απολογ. Σωκρατ. §26-2) 1δ. ἀνωτέρ. σελ. 79· (3) Πλάτ. Πολιτ. Ι, σελ. 330.

ωθοῦμαι σημαίνει τὸ Αμπώθω τῆς κοινῆς γλώσσης (1), ἤγουν ἀποκουντῶ τὰ ἢ τινὰ ἀπ ̓ ἐμαυτοῦ, καὶ μεταφορικῶς, καταφρονῶ, ἀποβάλλω· ὡς καὶ τὸ Ναυαγῶ, κυρίως, συντρίβω τὸ πλοῖον (faire naufrage) και μεταφορικῶς, δυςυχῶ, τελευτῶ κακὰ (avoir une fin malheureuse). Τὸ δις λεγόμενον Πίσιν δὲν εἶναι ταυτολογία· τὸ πρῶτον ( « ἔχων πίσιν » ) σημαίνει πεῖσιν καὶ συγκατάθεσιν εἰς τὰ διδασκόμενα· τὸ δεύτερον (« Περὶ τὴν πίσιν ἐναυάγη » σαν » ), αὐτὰ τὰ διδασκόμενα, ἤγουν τὴν χρισιανικὴν διδασκαλίαν ή θρησκείαν. Καὶ ἡ διπλῆ αὕτη σημασία ἀπαντᾶται καὶ εἰς τὴν κοινὴν γλῶσσαν, καὶ εἰς ὅλας σχεδὸν τὰς ξένας γλώσσας, ὁσάκις ἑρμηνεύουν τὰ θεολογούμενα.

20. ΥΜΕΝΑΙΟΣ ΚΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ. Περὶ τοῦ Υμεναίου ἴδε κατωτέρω (2). Ο Αλέξανδρος ἴσως εἶναι ὁ αὐτὸς καὶ ὁ κατωτέρω (3) ὀνομαζόμενος Αλέξανδρος, τὴν τέχνην χαλκεύς. ΟΥΣ ΠΑΡΕΔΩΚΑ ΤΩ ΣΑΤΑΝΑ. Σατάν, Εβραϊκή λέξις, σημαίνει κυρίως τὸν Αντικείμενον, τὸν ἐχθρὸν, ὡς τὸ ἐξηγεῖ ὁ Ωριγένης (4) « ὁ δ' Εβραίων διαλέκτῳ » Σατῶν, καὶ ἑλληνικώτερον ὑπό τινων ὀνομασθεὶς Σατανᾶς,

μεταλαμβανόμενος εἰς ἑλλάδα φωνὴν, ἐςὶν Αντικείμενος ». Η φράσις « Παρέδωκα τῷ Σατανᾷ » σημαίνει τοὺς ἐχώρισα ἀπὸ τὴν ποίμνην τοῦ Χριςοῦ, τοὺς ἀφώρισα· διότι ὁ χωρισθεὶς τῆς ποίμνης τοῦ Χριςοῦ, εὐλόγως λέγεται ὅτι παραδίδοται εἰς τὸν Σατανᾶν, ὡς τὸ χωριζόμενον ἀπὸ τὴν ποίμνην πρόβατον τρέχει κίνδυνον νὰ σπαραχθῆ ἀπὸ λύκον. Οὕτω τὸ ἐνόησαν καὶ τὸ ἐξήγησαν οἱ πατέρες τῆς ἐκκλησίας· « Πῶς δὲ παρεδίδοτο τῷ

17.

(1) Ιδ. Ατακτ. Ι, σελ. 288. — (2) Β', Προς Τιμόθ. β', κη. (3) Αὐτόθ. δ', 14. — (4) Παρὰ τῷ SUICER. Thesaur. ecclesiast. tom. II, pag. 939. Ιδ. καὶ Δ', Προς Τιμόθ. έ,

15.