Καὶ Θεοφάνης (1) ἡ μελιχρὰ κιννύρα

Γεώργιος (2), Λέων τε (3), Μάρκος (4), Κασία (5).

Τούτους ὠνόμασεν ὁ Νικηφόρος, ὡς γνωριμωτέρους και συνηθεστέρους. Ἀλλὰ δὲν εἶναι μόνοι οὗτοι. Καὶ πρὸ τοῦ Νικηφό ρου καὶ μετὰ τὸν Νικηφόρον ὀνομάζονται καὶ ἄλλοι πολλοί Κανόνων ὁλοκλήρων, ἡ τροπαρίων τινῶν ποιηταί, οὐδ ̓ ἔπαυ σαν οἱ ταλαίπωροι Γραικορωμαῖοι ( τίς ἤθελε τὸ πιστεύσειν ! )

μένας καὶ ἀνεκδότους (FABRIC. Bibliothec. Græc., X, pag. 141155), ἠγωνίσθη καὶ εἰς τροπάρια· ὁ μέγας του ἆθλος εἶναι ὁ λεγόμενος, Μέγας κανών (Ιδ. DUCANG. Glossar. Grac. pag. 583).

(1) Θεοφάνης ὁ ὁμολογητής, ὁ ἐπονομασθεὶς Γραπτός, διότι ἦταν ἐξ ἐκείνων, τοὺς ὁποίους ἔςιξεν εἰς τὸ μέτωπον ὁ εἰκονομάχος Θεόφιλος, διὰ τὸ πρὸς τὰς εἰκόνας σέβας. Ηκμασε περὶ τὰς ἀρχὰς τῆς ἐννάτης έκατονταετηρίδος (FABRIC. Bibliothec. Græc. tom. Χ, pag. 240).

(2) ἴσως Γεώργιος ὁ Νικομηδείας ἐπίσκοπος, ἀκμάσας περὶ τὰ τέλη τῆς ἐννάτης ἑκατονταετηρίδος (IDEM, ibid. X, pag. 654), τοῦ ὁποίου σώζονται ἰδιόμελα τινά· ἢ Γεώργιος ὁ Σκυλίτσης, μελῳδὸς καὶ οὗτος (IDEM, ibid. X, pag. 659). — (3) Πιθανὸν ὅτι Λέων ὁ σοφός, πατὴρ Κωνςαντίνου του Πορφυρογεννήτου, περὶ τὰ τέλη τῆς ἐννάτης. Αλλὰ μνημονεύονται καὶ ἄλλοι δύο Λέοντες τροπαριογράφοι καὶ οὗτοι (IDEM ibid. VI, pag. 563-368, et 384).=(4) Μάρ κος Μοναχός παραφράζης τῶν τροπαρίων τοῦ Δαμασκηνοῦ· δεύτερος Μάρκος, Μοναχός, σύγχρονος Λέοντος τοῦ σοφοῦ· τρίτος Μάρκος, Μοναχὸς, ὁ τελειώσας τὸ Τετραῴδιον τοῦ Κοσμᾶ. (5) Κασία,

ἢ κατ' ἄλλους, Ικασία, παρθένος Μοναχή, μεταξὺ τῆς ὀγδόης καὶ ἐννάτης ἑκατονταετηρίδος, ἀσχοληθεῖσα καὶ αὐτὴ εἰς τοῦ Κοσμᾶ τὸ Τετραῴδιον (IDEM, ibid. X, pag. 131 et 133).

ἕως καὶ εἰς αὐτὴν τῆς ἐλευθερίας των τὴν τελευταίαν αγωνίαν νὰ τροπαριογραφῶτι. Διακόσια σχεδὸν ἔτη πρὸ τῆς ἁλώσεως ὁ Πτωχοπρόδρομος, τὸν αὐτὸν ἐκεῖνον καιρὸν, ὅτ' ἐβωμολόχει πρὸς τὸν Αὐτοκράτορα Μανουὴλ τὸν Κομνηνόν κατὰ τῆς σπατάλης τῶν Ηγουμένων (1), ἐσχολίαζε τοῦ Κοσμᾶ καὶ τοῦ Δαμασκηνοῦ τοὺς κανόνας, ὡς παλαιῶν ποιήματα δυσκατανόητα (2)· καὶ ἐθαυμάσθη καὶ ἐτιμήθη διὰ τοῦτο μὲ τὸν τίτλον, « ὁ τῶν ἱερῶν κανόνων πρῶτος ΣΑΦΗΝΙΣΤΗΣ » (3). -Διὰ τί ὄχι καὶ ΑΡΧΩΝ ; Οἱ τίτλοι τότε, σημεῖον καὶ οὗτοι τῆς ἐσχάτης τοῦ γένους διαφθορᾶς, ἐδίδοντο κ' ἐλαμβάνοντο διὰ κομμάτιον ψωμίου, ὡς λέγει ἡ παροιμία, καὶ τὸ μαρτυροῦν ὁ Κανονάρχης καὶ ὁ Πρωτοκανονάρχης, ἀξιώματα ἐκκλησιαςικὰ, καὶ ὁ πλέον παράξενος Άρχων τῶν κοντακίων (4). Άλλα διακόσια ἔτη μετὰ τὸν Σαφηνισὴν τῶν ἱερῶν κανόνων, ὁ ἐπίσκοπος τῆς Εφέσου Μάρκος, ἕνας ἀπὸ τοὺς πατέρας τῆς Φλωρεντινῆς συνόδου ( ἔτ. 1438), ὁ μόνος ἴσως, ὅστις ἔσωσε τὸ γένος ἀπὸ τὰς παγίδας τῆς Ρώμης, ἐσύνταξεν ὀκτὼ κανόνας, καὶ ἐξήγησιν τῆς ἐκκλησιασικῆς Ακολου θίας (5). Πότε; Δέκα ἢ δεκαπέντε ἔτη πρὶν ἐμβῶσιν εἰς τοῦ

(1) ίδε Ατακτ. 1, σελ. 1-3η. — (2) ὡς τὸν ὅμηρον, παρα δείγματος χάριν, τὸν ὁποῖον ἐσχολίασεν ὁ σύγχρονος τοῦ Πτωχοπροδρόμου, καὶ Αρχιεπίσκοπος τῆς Θεσσαλονίκης, Εὐςάθιος. ==(3) ἶδε FABRIC. Bibliothec. Græc. X, pag. 158. - (4) Περὶ τῶν Αρχόντων τούτων ἔδε κατωτέρ. σελ. μγ', σημ. 1. = Bibliothec. Græc, X, pag. 135.

(5) FABRIC.

Κωνσταντίνου τὴν πόλιν οἱ Τοῦρκοι, καὶ κατασφάξωσι τὸν δυ στυχῆ τελευταῖον αὐτοκράτορα, τοὺς τιτλοφόρους αυλικούς καὶ ἐκκλησιαστικοὺς ἄρχοντας, ψάλλοντας τροπάρια καὶ και νόνας !

Αποκρίνομαι τώρα εἰς τὴν ἀνωτέρω (1) ἐρώτησιν· : Τί θέλεις, τί ζητεῖς; νὰ καταργήσωμεν τὰς ὑπὲρ τὰ χίλια ἔτη συνήθεις εἰς τὴν ἐκκλησίαν μακρὰς Ακολουθίας; Οὔτε δυνατή, ἀποκρίνομαι, οὔτε φρόνιμος εἶναι τοιαύτη αἰφνίδιος κατάργησις. Τῶν μακρῶν ψυχικῶν ἀῤῥωςημάτων, μακρὰ εἶναι καὶ ἡ θεραπεία· καὶ εἰς ταῦτα, ὡς καὶ εἰς τὰ σωματικά, ἔχει χώραν ἡ παραγγελία τῶν ἰατρῶν, « Τὸ κατὰ πουλὺ καὶ ἐξαπίνης ὁκωσοῦν τὸ σῶμα κινέειν, σφα» λερόν (2). Ημποροῦσε νὰ συντομισθῇ ἡ θεραπεία, ἂν ἐγίνετο συνοδικῶς. Ἡ ἐλευθερωμένη Ελλὰς, ἂν καὶ ὁμόδοξος μὲ τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Βυζαντίου, καὶ τὰς ὑπὸ τὸν τουρκικὸν ζυγὸν λοιπὰς ἐκκλησίας τῆς Ἀνατολῆς, ἐπειδὴ δὲν εἶναι περὶ δόγματος ὁ λόγος, ἀλλὰ περὶ τύπου ἐκκλησιασικοῦ, ἔχει τὸ δίκαιον νὰ συγκροτήσῃ ἰδίαν τοπικὴν ἐλευθέρων ἱερέων ἐλευθέραν σύνοδον, καὶ νὰ διατάξῃ τὰς ἀκολουθίας της, ὡς συμφέρει εἰς τὴν ἐκκλησίαν καὶ εἰς τὴν νέαν κοσμικὴν αὐτῆς πολιτείαν. Αλλὰ δὲν ἦλθεν ἀκόμη ὁ καιρὸς τοιαύτης συνόδου πρέπει πρῶτον νὰ ἐξαπλωθῇ ἡ παιδεία εἰς τὸ γένος, καὶ νὰ πληθυνθῇ ὁ ἀριθμὸς τῶν λογίων ἱερέων. Δυνα τὸν ὅμως νὰ ταχύνωσι τὸν καιρὸν, συντέμνοντες κατὰ μικρὸν, ὅσα εἶναι δυνατὸν νὰ συντμηθῶσι χωρὶς ἔκπληξιν, καὶ βάλλοντες εἰς

ί.

(1) Σελ. 1. == (2) Ιπποκράτ. Αφορισμ. Η, 51.

τόπον αὐτῶν τὴν διδαχὴν τῆς εὐαγγελικῆς ἠθικῆς, τῆς μόνης ἱκανῆς νὰ φυλάξῃ τὴν μὲ τόσα αἵματα ἀποκτηθεῖσαν ἑλληνικὴν ἐλευθερίαν.

Πολλαί ἀρεταὶ ἀμελοῦνται, καὶ πολλαὶ κακίαι πράσσονται διὰ τοῦτο μόνον, ὅτι δὲν ἔχομεν ἀκριβῆ ἔννοιαν, τί πρέπει νὰ ὀνομάζεται ἀρετὴ, καὶ εἰς ποίας πράξεις ἁρμόζει τὸ ὄνομα τῆς κακίας. Οθεν εἰς τοῦτο μάλισα τὸ μέρος χρεωςοῦν νὰ ἀσχολῶνται οἱ ἱερεῖς, διδάσκοντες τὸν λαὸν τὴν διάκρισιν τῆς ἀρετῆς ἀπὸ τὴν κακίαν, καὶ πείθοντες αὐτὸν, ὅτι μία μόνη ὁδὸς (ὄχι πολλαὶ) τὸν καταςένει εὐδαίμονα, ἡ ὁδὸς τῆς ἀρετῆς, ὡς ἔλεγαν οἱ Στωϊκοί (τ) « ὁδὸς ἀνθρώποις εἰς » εὐδαιμονίαν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ κατεδείχθη μία δι' ἀρετῆς » ἡ ὁδὸς τῆς ἰσότητος καὶ τῆς δικαιοσύνης· ὅτι ἀπὸ μόνην ταύτην ἔχει νὰ ἐλπίζῃ τὴν φυλακὴν τῆς πολιτικῆς ἐλευθερίας του, καὶ ὅτι πλα νώμενος ἀπ ̓ αὐτὴν ζημιώνεται ἡ αὐτὸς, ἢ ἀφίνων εἰς τοὺς ἀπογόνους του κληρονομίαν τὴν ζημίαν τῆς ἐλευθερίας· ὅτι κακὸς χρισιανὸς εἶναι ὁ αὐτὸς καὶ κακὸς πολίτης· ὅτι ἡ ἀδικία, ἡ μήτηρ πάσης κακίας, φθείρει ἐπίσης τὴν θρησκείαν καὶ τὴν πολιτείαν ὅτι ἄδικος γίνεται, ὅςις δίδει ἢ λαμβάνει τίτλους γυμνοὺς ἀπὸ ἐπάγγελμα, ὅσις ἐπιθυμεῖ νὰ τρέφεται ἀργὸς ἀπὸ τῶν ἐργαζο μένων τοὺς κόπους· ὅτις διὰ τὴν ὀκνηρίαν του κολακεύει τοὺς πλουσίους καὶ δυνατοὺς, καὶ πωλεῖ τὴν ἐλευθερίαν του, γινόμενος ἐκείνων παράσιτος· ὅςις ἀρχαιρεσιάζων, δίδει τὴν ψῆφόν του χαριζόμενος ή, καὶ τὸ χειρότερον, δωροδοκούμενος· ὅςις δικάζων, ἀποβλέπει εἰς τῶν δικαζομένων τὰ πρόσωπα, καὶ ὄχι εἰς τῆς δίκης

(1) Παρὰ τῷ Σουΐδ. τόμ. 1, σελ. 909.

τὴν ἔρευναν· ὅσις ἐπιθυμεῖ νὰ βουλεύῃ ἢ νὰ γερουσιάζῃ, χωρίς νὰ ἔχῃ τὴν ἐπισήμην τοῦ βουλευτοῦ ἢ τοῦ γερουσιαςοῦ· νὰ ἄρ χῃ, διὰ νὰ κατεξουσιάζῃ τοὺς ἴσους καὶ ὁμοίους του, ὡς δεσπό της νὰ κλείῃ τῶν ἀρχομένων τὰ ςόματα, διὰ νὰ μὴν ἐξετάζωσι τὸν τρόπον τῆς ἀρχῆς καὶ κυβερνήσεώς του· ὅςις, εἰς ἕνα λόγον, ἀπαιτεῖ ἀπὸ τοὺς ἄλλους ὅ,τι δὲν τὸν χρεωςεῖ κἀνεῖς, καὶ τοὺς σερεύει ὅ,τι χρεως εῖ αὐτὸς εἰς καθένα των, ὀρέγεται νὰ ἦναι μόνος ἐλεύθερος, νὰ ζῇ δηλαδή μεταξὺ πολλῶν ἴσων καὶ ὁμοίων του μόνος αὐτὸς ἄνισον καὶ θηριώδη βίον. Τόσον πολλαὶ καὶ πολύπλανοι εἶναι αἱ ὁδοὶ τῆς ἀδικίας· διὰ τοῦτο εἶπεν ὁ Προφήτης

((

Εμίσησα πᾶσαν ὁδὸν ἀδικίας » (1). Καθὼς ἡ δικαιοσύνη περιέχει ὅλας τὰς ἀρετὰς,

Εν δὲ δικαιοσύνῃ συλλήβδην πᾶσ ̓ ἀρετή 'ςι·

Πᾶς δὲ τ ̓ ἀνὴρ ἀγαθὸς, Κύρνε, δίκαιος ἐὼν (2),

παρόμοια καὶ ἡ ἐναντία της ἀδικία γίνεται ῥίζα πάσης κακίας. Ταῦτα κυρίως χρεωστοῦν οἱ ἱερεῖς νὰ διδάσκωσι, καὶ τοῦτο μάλιστα εἶναι τὸ ἐπάγγελμά των, νὰ καταςήσωσι τοὺς χρισιανοὺς ἀδελφοὺς ἰσονόμους καὶ δικαίους, ὡς τοὺς ἀπαιτεῖ τοῦ Χριςοῦ ὁ νόμος, « Αποςήτω ἀπὸ ἀδικίας πᾶς ὁ ὀνομάζων τὸ ὄνομα Χριςοῦ » (3).

Η διδασκαλία των ὅμως, ὡς εἶπα (4), δὲν ἰσχύει νὰ θεραπεύσῃ τὰς πληγὰς τῶν ἄλλων, ἂν αὐτοὶ διδάσκωσι πρὶν

(1) Ψαλμ. ριθ', 104. — (2) Θεογν. 149-150. Προς Τιμόθ. β', 19. — (4) Ανωτέρ. σελ. ιή.

(3) B',