λους σχέσις τῶν πολιτῶν δὲν φυλάσσεται ἡ αὐτὴ εἰς τὰς ἱερὰς συνάξεις καὶ εἰς τὰς πολιτικάς συνελεύσεις. Εὐθὺς ἀποῦ εἰσχωρήσῃ εἰς ἓν ἀπὸ τὰ δύο συςήματα ἡ ἀνισότης, ἂν δὲν προνοήσῃς νὰ τὴν ὁμαλίσης πάραυτα, μὴν ἀμφιβάλλῃς ὅτι μέλλει νὰ διαδοθῇ καὶ εἰς τὸ ἄλλο (1). Οἱ φιλόπρωτοι κοσμι κοὶ, ἀπὸ φιλοπρώτους ἱερεῖς ἐξανάγκης εὐαγγελίζονται· καὶ ὁ φιλόπρωτος εὐαγγελιςὴς, ἂν ἐπιθυμῇ νὰ σώζῃ τὰ πρωτεῖα του, τοὺς κοσμικούς δεσπότας χρεωςεῖ νὰ κολακεύῃ, καὶ τοὺς λαούς νὰ διδάσκῃ τὴν εἰς ἐκείνους ὑποταγὴν, ὄχι ὡς τὴν ἐδίδασκαν οἱ Απόςολοι, ἀλλὰ τὴν τυφλὴν εἰς τὰ δεσποτικά των θελήματα ὑποδούλωσιν, ἤγουν νὰ γίνωνται ὦτακουςαὶ τῶν δεσποτών, νὰ καταδιώκωσι καὶ νὰ καταδίδωσι τους πολίτας εἰς τὴν ἐκε δίκησιν τῶν τυράννων, καὶ νὰ μαςροπεύωσι ( ἐπειδὴ ἔγινε καὶ τοῦτο ) τὰς γυναῖκας καὶ θυγατέρας τῶν πολιτῶν εἰς τὰς τυραννικὰς ἀσελγείας. Τοιοῦτος ἦτον ὁ χρισιανισμός τοῦ μεσαιῶνος, καὶ τόσα τὰ ἐξ αὐτοῦ κακὰ, καὶ εἰς τὴν Ἀνατολὴν καὶ εἰς τὴν Δύσιν· εἰς τὴν Δύσιν, διότι ἐκυριεύθη ἀπὸ δορι κτήτορας βαρβάρους, τοὺς ὁποίους ἔφθασαν οἱ ἱερεῖς νὰ ὑποτάξωσιν εἰς τὰς δεισιδαιμονίας των, ὥςε νὰ καταςαθῶσιν αὐτοὶ κύριοι τῶν βαρβάρων, συμμεριζόμενοι τὴν κατὰ τῶν λαῶν δυναςείαν· εἰς τὴν Ανατολήν, διότι οἱ Ρωμαῖοι αὐτοκράτορες καὶ ὅτ ̓ ἐπίςευαν ἀκόμη πολλοὺς θεοὺς, ἔζησαν κ' ἐκυβέρνησαν οἱ πλειότεροι ὡς ἄθεοι, καὶ ἀφοῦ ἔγιναν χριςιανοί, ἠμέλησαν τὴν παιδείαν τῶν πρώτων Ρωμαίων, ὡς εἶχαν ἀπολέσειν πρὸ πολλοῦ

(1) « Ως γάγγραινα νομὴν ἕξει » Β', Προς Τιμόθ. β', 17.

γ*

καὶ τὴν κατὰ συγγένειαν διαδοχήν (τ). Τυφλόνοντες, ῥινοτο μοῦντες, σφάζοντες ἕνας τὸν ἄλλον, ἀνέβαιναν λῃςρικῶς εἰς τὸν αὐτοκρατορικὸν θρόνον, ὄχι πλέον Ρωμαῖοι, ἀλλὰ Θρᾷκες, Ισπανοί, ἴβηρες, Αρμένιοι, ἴσαυροι, καὶ ἄλλοι βάρβαροι, συν οδευόμενοι μὲ βαρβάρους αυλικούς, καὶ φέροντες μαζῇ των ἔθνη καὶ ἤθη βάρβαρα, ὥςε νὰ ἀποβαρβαρώσωσι τὸν ταλαίπωρον ἑλληνικὸν λαὸν, καὶ νὰ μολύνωσι τὸν χρισιανισμὸν μὲ παντὸς εἴδους δεισιδαιμονίας.

Παρὰ τὸν ὑπουργοῦντα τοὺς ναοὺς κλῆρον, ἡ αὐλὴ εἶχε κλῆ ρον ἴδιον πολυπληθῆ (2), καὶ ἐνταυτῷ ὀνειροκρίτας, ἀςρολόγους, παρατηρητὰς εὐτυχῶν καὶ δυςυχῶν ἡμερῶν, νὰ διευθύνωσι τῶν αὐτοκρατόρων τὰς πράξεις, καὶ ἄλλους μωροὺς γελοιαςὰς τὸ ἐπάγγελμα, νὰ τὰς κάμνωσι γελοιοτέρας, ὡς τοὺς εἶχαν ἔτι πρὸ διακοσίων ἐτῶν ὅλαι τῶν σημερινῶν φωτισμένων ἐθνῶν αἱ ἡγε μονικαὶ αὐλαί, καὶ τοὺς ἔχουν ἀκόμη σήμερον τῶν Τούρκων και τῶν Περσῶν οἱ δεσπόται.

Ο κλῆρος, ἀφοῦ ἐμιμήθη τῆς αὐλῆς τοὺς φιλαρχικούς τί

(1) Η συγγενική διαδοχὴ εἶχε παύσειν εἰς τὸν Νέρωνα, τελευταῖον νόμιμον ( ὡς συνειθίζουν νὰ λέγωσιν οἱ μὴ σεβόμενοι τοὺς νόμους ) διάδοχον τῶν Καισάρων Καίσαρα, καὶ τύραννον ἄγριον, λογιώτατον ὅμως καὶ τὴν Ῥωμαϊκὴν καὶ τὴν Ἑλληνικὴν σοφίαν· ὡς ὅλοι σχεδὸν οἱ πρὸ αὐτοῦ. Η λογιότης τῶν δεσποτῶν ἐβράδυνε κἂν τὴν παντελῆ καὶ Ῥωμαίων καὶ Ελλήνων ἀποβαρβάρωσιν. — (2) ἢ μᾶλλον δύο κλήρους τὸν κλῆρον τοῦ Αὐτοκράτορος, ὅτις ὠνομάζετο Κλῆρος βασιλικὸς, καὶ τὸν κλῆρον τῆς Αὐτοκρατορίασης, ονομαζόμενον Κλήρον δεσποινικόν.

τλους, ἀκόλουθον ἦτο νὰ μιμηθῇ καὶ τὴν ἀσωτίαν καὶ τὴν φιλο χρηματίαν τῶν αὐλικῶν, ἥτις ἔμελλε νὰ τοὺς φέρῃ, ὡς λέγει ὁ Απόςολος « Εἰς ἐπιθυμίας πολλὰς ἀνοήτους καὶ βλαβε

«·

ράς » (1). Καὶ ὅλαι αὗται τῆς αὐλῆς καὶ τῆς ἐκκλησίας αἱ ἐπιθυμίαι ἐποτίζοντο κ' ἐτρέφοντο ἀπὸ τοῦ ἐργαζομένου λαοῦ. τοὺς ἱδρῶτας.

Παρὰ τούτους, ὁ ταλαίπωρος λαὸς ἐκεντεῖτο κ ̓ ἐβυζάνετο ἀκόμη ἀπὸ βδέλλας ἄλλας, πλῆθος ἄπειρον ἀναχωρητῶν, ἐρημιτῶν, καὶ παντὸς σχήματος Μοναχῶν, οἱ ὁποῖοι ἀφίνοντες τὰς ἐρήμους καὶ τὰ μοναςήρια, ἐχύνοντο εἰς τὰς πόλεις ὡς ἀκρίδες, ἀνεμίγοντο εἰς ὅλας τῶν πολιτῶν τὰς κοσμικὰς ὑποθέσεις, συν εφατρίαζαν μὲ τοὺς κληρικούς, ἐπροξενοῦσαν ταραχὰς καὶ 90ρύβους, ὡς τὸ μαρτυρεῖ ἡ κατὰ τὸ 451 ἔτος συγκροτηθεῖσα εἰς τὴν Χαλκηδόνα τετάρτη οἰκουμενικὴ σύνοδος (2).

(1) Α', Προς Τιμόθ. 5', 9 = (2) Εἰς τὸν δέκατον ὄγδοον αὐτῆς κανόνα, καταδικάζονται Κληρικοὶ καὶ Μοναχοί, ὡς « Συνομνύμενοι, η φρατριάζοντες, ή κατασκευάς τυρεύοντες ». Ο εἰκοςὸς τρίτος λέγει περὶ τῶν αὐτῶν, ὅτι « Καταλαμβάνοντες τὴν βασιλεύουσαν Κωνσαντι» νούπολιν, ἐπὶ πολὺ ἐν αὐτῇ διατρίβουσι, ταραχὰς ἐμποιοῦντες καὶ » θορυβοῦντες τὴν ἐκκλησιαςικὴν κατάςασιν, ἀνατρέπουσί τε οἴκους » τινῶν κ. τ. λ. ». Παράβαλε τῆς συνόδου τὸ « Ανατρέπουσι κ. τ. λ. » μὲ τὸ λεγόμενον ἀπὸ τὸν Απόςολον (Προς Τίτ. α', 11) περὶ τῶν ἐκ περιτομῆς Ιουδαίων, νὰ καταλάβης πόσον ταραχωδέςεροι ἔπρεπε νὰ ἶναι οἱ πολυάριθμοι Μοναχοὶ τῆς πέμπτης ἑκατονταετηρίδος, παρὰ τοὺς ὀλίγους ταραχοποιούς Ιουδαίους τῆς πρώτης. Les moines (λέγει ή ίςορία) se multiplierent si fort en Orient, qu'on aurait

Λαός κυβερνώμενος ἀπὸ τοιούτους ἡγεμόνας κοσμικοὺς καὶ ἱερωμένους ἴδαμεν (1) ὁποῖος λαὸς ἔπρεπε νὰ ἦναι. Αλλ' ὑπό θεσέ τον καὶ διαιρεμένον εἰς φατρίας, συνεριζομένας κατ' άλ λήλων, καὶ θέλεις καταλάβειν τὰ ἐκ τῆς διαιρέσεως ταύτης συμ βάντα κακά.

Εδιαιρεῖτο ὁ λαὸς τοῦ Βυζαντίου εἰς τέσσαρα μέρη ή φατρίας ἐπωνομασμένας ἀπὸ τοῦ φορέματος τὸ χρῶμα, τῶν Πρασίνων, τῶν Βενέτων, τῶν ῥουσίων καὶ τῶν Λευκών. Η διαίρε σις μεταφερμένη μὲ τοὺς Αὐτοκράτορας ἀπὸ τὴν παλαιὰν Ρώ μην, ἐκατάντησεν εἰς τόσην μανίαν, ὥςε οἱ ἀγωνιζόμενοι ἐκ τού των τῶν χρωμάτων εἰς τὸ ἱπποδρόμιον ἐπροξένησαν πολλάκις ταραχὰς καὶ φόνους. Αλλ' ἔγιναν ἀκόμη ταραχωδέςεροι, ἀφοῦ καὶ αὐτοὶ οἱ αὐτοκράτορες δὲν ἐντρέποντο νὰ καταγράφωνται εἰς ἓν ἀπὸ ταῦτα τὰ μέρη καὶ νὰ τὸ προςατεύωσι. Ο φιλόσοφος Μάρτ κος, πατὴρ πλέον παρὰ αὐτοκράτωρ τῶν Ρωμαίων, εὐχαρίσει τὸν τροφέα του, ὅτι σιμὰ τῶν ἄλλων ἀρετῶν τὸν ἐδίδαξε καὶ « Τὸ « μήτε Πρασιανὸς μήτε Βενετιανὸς γενέσθαι » (2). Αλλὰ δὲν τὸν ἐμιμήθησαν οὔτ ̓ ὁ ἐξωλέστατος υἱός του Κόμμοδος, οὔτ ̓ οἱ μετ ̓ αὐτὸν βασιλεύσαντες δεσπόται.

Ελπίζετο τοῦτο ἀπὸ τοὺς ἔπειτα Χρισιανοὺς αὐτοκράτορας καὶ ὅμως ἀντὶ νὰ παύσωσι τὴν ἐμφωλεύουσαν ταύτην εἰς τοῦ

pu en lever des armées entières, sans qu'on se fût aperçu sensiblement de la diminution de ce corps immense. MosHEIM, Histoir. ecclesiast. Trad. Franç. tom. II, pag. 25.

(1) Ανωτέρ. σελ. ζ. — (2) Μάρκ. Αντωνίν, τῶν εἰς ἑαυτ. Ι, 5.

λαοῦ τὰς ψυχὰς διχόνοιαν, οὗτοι μάλιςα τὴν ἐξῆψαν εἰς μανίαν. Εἰς τοὺς βίους τούτων φέρεται συνήθως ὡς ἄξιον ἱςορίας καὶ χαρακτηρισικὸν τοῦ βίου των, καὶ τὸ εἰς ποῖον χρῶμα καθεῖς ἀπ' αὐτοὺς ἐπροσπαθούσε μάλιςα. Ο Αυτοκράτωρ Μαρκιανός (κατὰ προςαγὴν τοῦ ὁποίου ἐσυγκροτήθη ἡ προσεγμένη ἐν Χαλκηδόνι σύνοδος ) « ἔχαιρε τῷ Βενέτῳ χρώματι », ὡς λέγει ἡ ἱςορία· καὶ ἠναγκάσθη νὰ κολάσῃ αὐςηρῶς τὰς συμβάσας ταραχὰς ἀπὸ τοὺς Πρασίνους (ι). Ο περὶ τὰ τέλη τῆς αὐτῆς ἑκατονταετηρίδος (ἔτ. 474-49 ) βασιλεύσας Ζήνων ὁ ἴσαυρος ἐξεναντίας ἠγάπα πολὺ τοὺς Πρασίνους, καὶ μὲ τὴν αὐτὴν ἀγάπην ἀγαπᾶτο ἀπ' ἐκείνους (2), μέσον ἀσφαλέστατον νὰ μισηθῇ ἀπὸ τοὺς λοιποὺς ὑπηκόους του! Αἱ φατρίαι δὲν ἠρκοῦντο εἰς μόνας σφαγάς· ἐπυρπολοῦσαν πολλάκις καὶ μέγα μέρος τῆς πόλεως· ὡς συνέβη εἰς τοὺς χρόνους τοῦ μετὰ τὸν Ζήνωνα βασιλεύσαντος Αναστασίου τοῦ Δικόρου, φίλου τῆς φατρίας τῶν Ρουσίων (3), καὶ τοῦ Ιουςινιανοῦ, φίλου τῶν Βενέτων, Εἰς τοῦ Θειοτάτου τούτου (ὡς τὸν ἐπονομάζει ἡ ἱστορία) Ιουστινιανοῦ τοὺς χρόνους, διὰ μίαν ἀπὸ τὰς τάσεις ταύτας ἐκάη σχεδὸν ὅλη ἡ Κωνςαντινούπολις, καὶ ἐφονεύθησαν τρια κονταπέντε χιλιάδες κοτοίκων αὐτῆς! (4).

Άλλο κακὸν ὄχι ὀλιγώτερον ἱκανὸν νὰ τρέφῃ τὴν τότε αγριό τητα τοῦ λαοῦ· ὁ Ἰουςινιανός, ὡς καὶ οἱ πρὸ αὐτοῦ Αναςάσιος καὶ Ζήνων, καὶ πολλοὶ ἄλλοι μετ' αὐτὸν αὐτοκράτορες, ἔγιναν

(1) Μαλαλ. Χρονογραφ. XIV, σελ. 368. — (2) ό αύτ. αὐτόθ. σελ. 379. (3) ὁ αὐτ. αὐτόθ. XVI, σελ. 393-394.(4) Ο' αὐτ. αὐτόθ. XVIII, σελ. 425 καὶ 473-476.