Εικόνες σελίδας
PDF
Ηλεκτρ. έκδοση

quictam fore, et aliquanto deteriore conditione civilia bella subituram.

LXXXVII. Illud plane inter omnes fere constitit, talem ei mortem pæne' ex sententia obtigisse. Nam et quondam, quum apud2 Xenophontem legisset, Cyrum ultima valetudine mandasse quædam de funere suo, aspernatus tam lentum mortis genus, subitam sibi celeremque optaverat. Et pridie quam occideretur, in sermone nato super cœnam3 apud M. Lepidum, quisnam esset finis vitæ commodissimus, repentinum inopinatumque prætulerat.

LXXXVIII. Periit sexto' et quinquagesimo ætatis anno: atque in Deorum numerum relatus est, non ore modo decernentium, sed et persuasione vulgi. Siquidem ludis, quos primo consecratos ei heres Augustus edebat, stella3 crinita per septem dies continuos fulsit, exoriens

LXXXVII. 1. Pæne ex sententia, (23): « ludis, quos faciebat Veneri ex optato.

2. Apud Xenophontem; Cyropæd. VIII, 7, maxime § 25.

3. Super cœnam; inter cœnandum. Sic Flor. IV, 2, 69: « super mensas et pocula. Apud M. Lepidum. Conf. Plut. Cæsar. 63; Appian. cap. 115.

[ocr errors]

LXXXVIII. 1. Sexto et quinquagesimo ætatis anno. Natus erat Id. Quintil. A. U. 654; periit Id. Mart. A. U. 710; deerant igitur quatuor menses LVI annis, quos vixisse dicitur. A Dione, XLIV, 7, numero rotundo πεντηκονταέτης dicitur. Eodem ætatis anno obiisse Scipionem Africanum minorem, Virgilium et Plinium, notat Torrent.

2. Quos primo consecratos ei; id est, ab eo, Cæsare (vide C. 20), Veneri Genetrici, sed non editos. Conf. Dio, XLV, 6; Appian. Bell. Civ. III, 28. Plin. Hist. Nat. II, 25

Genetrici, non multo post obitum patris Cæsaris. » Vide ad Aug. 10. Errant igitur, qui præferunt nostro loco, primos consecrato ei. Decepit librarios, auctores hujus lectionis, dativus ei.

3. Stella crinita, etc. Plin. 1. c. « Cometes in uno totius orbis loco colitur in templo Romæ, admodum faustus Divo Augusto judicatus ab ipso, qui, incipiente eo, apparuit ludis, quos faciebat Veneri Genetrici.... Namque his verbis id gaudium prodidit: Iis ipsis ludorum meorum diebus sidus crinitum per septem dies in regione cæli, quæ sub septemtrionibus est, conspectum. Id oriebatur circa undecimam horam diei, clarumque et omnibus e terris conspicuum fuit. Eo sidere significari vulgus credidit, Cæsaris animam inter Deorum immortalium numina receptam,

circa undecimám horam: creditumque est, animam esse Cæsaris in cælum recepti : et hac de causa simulacro ejus in vertice additur stella. Curiam,4 in qua occisus est, obstrui placuit, Idusque Martias parricidium nominari, ac ne unquam eo die Senatus ageretur.

1

LXXXIX. Percussorum autem fere neque triennio quisquam amplius supervixit, neque sua morte defunctus est. Damnati omnes alius alio casu periit: pars naufra

quo nomine id insigne simulacro capitis ejus, quod mox in Foro consecravimus, adjectum est. » Narratio igitur Suetonii desumta est ex ipso Augusti scripto. Conf. Dion. XLV, 7; Plutarch. Cæsar. 69; Senec. Nat. Quæst. VII, 17; Serv. ad Virg. Ecl. IX, 47. Solis eclipsin narrat etiam Aurel. Victor, 82:

[ocr errors]

« cujus corpore pro rostris posito, sol orbem suum celasse dicitur. » Adde Virgilii pulcherrima hæc, Georg. I, 466;

Ille etiam exstincto miseratus Cæsare Romam, Quum caput obscura nitidum ferrugine texit, Impiaque æternam timuerunt sæcula noctem. De his vide Virgil. nost. Ed. tom. I, pag. 323; tom. V, pag. 426; et tom. VII, pag. 607. Ed. Simulacro

ejus in vertice additur stella. Vide Cæsaris effigiem huic tomo præfixam, pag. 1.

4. Curiam, etc. Appian. c. 147, incensam eam a plebe narrat. Consentit cum Nostro Dio, XLVII, 19.

[blocks in formation]

Triumviris Cæsari datos recenset.

"

LXXXIX. 1. Percussorum autem, etc. Conf. ad h. 1. Baumgart. et Vell. II, 69. MONTESQUIEU, Grandeur et Décadence des Romains, cap. XIII, funestam conjuratorum necem notat, his subjectis: «De « nos jours, presque tous ceux qui « jugèrent Charles I eurent une « fin tragique. C'est qu'il n'est guère possible de faire des actions pa<< reilles sans avoir de tous côtés « de mortels ennemis, et par conséquent sans courir une infinité « de périls. Sua morte; id est, naturali seu fatali, ut Senec. « bella res est, mori sua morte. »

[ocr errors]

"

[ocr errors]

2. Damnati omnes; lege Pedia. Vell. II, 69: « et lege Pedia, quam Consul Pedius collega Cæsaris (Octavii) tulerat, omnibus, qui Cæsarem patrem interfecerant, aqua ignique damnatis interdictum erat." Vide Ner. cap. 3. · Periit. Notabilis loquendi modus (si refers periit ad Damnati omnes), quem contra Ernest. postulantem perierunt Bremius fulsit exemplo Cic. de Offic. 41: « ut enim pictores, et ii, qui signa fabricantur, et vero etiam poetæ, suum quisque opus a vulgo considerari vult; » ubi MS. unus, volunt. Eadem plane con

gio, pars prælio : nonnulli semet eodem illo pugione, quo Cæsarem violaverant, interemerunt. 3

October 8th 190b

structione Propertius, II, 31, 11, quod ipse nequaquam admitto.

pag. 295 Edit. nostræ :

Auro Solis erat supra fastigia currus;

Et valve (Libyci nobile dentis opus) Altera dejectos Parnasi vertice Gallos,

Altera mærebat funera Tantalidos. Valvæ altera mœrebat, ut Damnati alius periit; nisi quis apud Propert. cum editoribus plerisque sensum post Libyci nobile dentis opus suspensum malit, ut sequens distichon ab hoc ipso versu disjungatur, et sententiam per se faciat,

Item apud Nostrum potes post omnes supplere sunt, quod mihi non magis placet.

3. Semet.... interemerunt. Velleius II, 69 et seq. vividis coloribus expressit violentam necem, quam sibi intulerunt Brutus et Cassius, quos pronior fortuna comitata est, et veluti fatigata maturius destituit. Vide etiam Valer. Maxim. lib. VI, 4, 5.

EXCURSUS

AD VITAM C. J. CÆSARIS.

In describenda C. J. Cæsaris vita, sive propositam sibi viam ingressus, sive aliud quid ingenii facultas recusaret, quod voluit aut potuit Suetonius officium peregit: publica privataque facta, mores habitusque ducis, memorabilia quædam ab eo prolata, res denique quam maxime retinendas, sive laudi, sive detrimento ipsius memoriæ fuerint, paucissimis verbis comprehensas lectori subjicit, narrator modo, non judex, valde ob id ipsum placiturus iis, qui præter historicam fidem nihil ab auctoribus exposcunt. Sed eam scribendi festinationem, quæ, ubi de minoribus tractatur, scriptoris mentem cautam arguit, ad majora translatam vitium esse senserit quicumque paulo curiosior animus, vel ex hoc uno de Cæsare Suetonii libello; in quo neminem esse reor, qui Julium reperiat, nisi prius edoctus ad librum accesserit. Ecquod autem apud veteres majus ingenium, ubinam splendidius, quam Cæsaris nomen? Si plura in unum congerere libeat, quis unquam de se tot simul et grandiora, sive ad hominem proprie spectes, sive res perpendas, inter quas vixerit, narranda cogitandaque scribentibus tradidit? Unicus ille inter omnes Julius; qui, militari gloria peritissimis adæquandus aut præferendus, copia quoque dicendi inter magistros haud impar assidet, ut duplici præsidio fretus imperium adortus, ubi gladio tantum vincere potuisset, armis et eloquentia vincere voluerit. Verissima sunt, quæ de illo pronunciat MONTESQUIEU, Grandeur et Décadence des Romains, cap. xI : « On parle beaucoup de la fortune de César; mais cet homme extraordinaire avait tant de grandes qualités, sans pas un défaut, quoiqu'il eût bien des vices, qu'il eût été bien difficile que, quelqu'armée qu'il eût commandée, il n'eût été vainqueur, et qu'en quelque république qu'il fût né, il ne l'eût gouvernée. » Et hæc quidem de Cæsare plus di

cunt, quam pleraque de eodem, multorum librorum facile materies et argumentum, intra paginas haud multas a Suetonio congesta: cui demum si nimia pro Cæsaris fama brevitas sua condonanda sit, quippe quæ destinatum operis finem adimpleret, jure saltem objiciatur, quod ne gravissima quidem a se exposita uno verbo perpendat, neque legentis animum aliquantisper detineat in iis, quæ maxime nobis reputanda passim in historia præ ceteris eminent. Exemplo sit famosissimum in tota Republica facinus, Divi Julii cædes, quæ viro apud nos dotibus ingenii longe præstantissimo (VOLTAIRE) tragœdiæ materiem suggerere potuit. De tanto facto nil præter hoc Suetonius (cap. LXXVI) : « Prægravant tamen cetera facta dictaque ejus, ut et abusus dominatione, et jure cæsus existimetur. Hoc est scribere? hoc est edocere? Quod nisi pro sua dicendi ratione subitam illam dominationis ingentis eversionem longe persequi vellet Suetonius, an jure quodam vel necessaria negligere potuit, neque sententiam de conjuratione, sive suam, sive publicam, diligentius proferre? Laudandus iterum MONTESQUIEU, qui quum in libello suo, des Causes de la Grandeur et de la Décadence des Romains, non modo Casaris vitam sed totam rem Romanam summatim comprehenderit, ubi moram gravius quid flagitat, non ultra progreditur, quin nodum solverit. Ipsam autem Cæsaris necem ita considerat (d. 1. c. xI) : « Il était bien difficile que César pût défendre sa vie la plupart des conjurés étaient de son parti, ou avaient été par lui comblés de bienfaits; et la raison en est bien naturelle. Ils avaient trouvé de grands avantages dans sa victoire; mais plus leur fortune devenait meilleure, plus ils commençaient à avoir part au malheur commun: car, homme qui n'a rien, il importe assez peu, à certains égards, en quel gouvernement il vive. De plus, il y avait un certain droit des gens, une opinion établie dans toutes les républiques de Grèce et d'Italie, qui fesait regarder comme un homme vertueux l'assassin de celui qui avait usurpé la souveraine puissance. A Rome, surtout depuis l'expulsion des rois, la loi était précise, les exemples reçus : la république armait le bras de chaque citoyen, le fesait magistrat pour le moment, et l'avouait pour sa défense. Brutus ose bien dire à ses amis, que, quand

à un

« ΠροηγούμενηΣυνέχεια »