duplum possent, ad certum tempus indulsit. Senatorum censum ampliavit, ac pro octingentorum millium3 summa duodecies sestertio taxavit, supplevitque non habentibus. Congiaria 4 populo frequenter dedit, sed diversæ fere summæ : modo quadringenos, modo trecenos, nonnunquam ducenos quinquagenosque nummos: ac3 ne minores quidem pueros præteriit, quamvis non nisi ab undecimo ætatis anno accipere consuessent. Frumentum 6 quoque in annonæ difficultatibus sæpe levissimo, interdum nullo de summa duplo majore cautionem interponere possent. Gallice, « qui ⚫ pouvaient répondre du double de la somme qu'il leur prêtait. » 3. Ac pro octingentorum millium summa duodecies sestertio taxavit. In utraque summa dissentit Dio: priore, quam facit déna μupiádov, id est, quadringentorum millium HS.; posteriore, quam fuisse ait πέντε καὶ εἴκοσι μυριάδων, h. e. decies HS. Jam contra eos, qui hunc Suetonii et Dionis de censu senatorio dissensum alterius utrius errori tribuerunt, vel nostro loco pro duodecies legendum decies censuerunt, Perizon. in Dissert. de lege Voconia ostendit, ante Augustum hunc censum octingentorum millium fuisse, ob bellorum civilium calamitates ortamque inde hominum pauperiem redactum quidem ad tempus ad quadringenta millia, auctum tamen postea ad decies HS., tandem novo incremento ad duodecies HS., quam summam, quoniam post mortem Augusti duravit, indicat Suetonius, ac nonnullis etiam suppletam fuisse ab Imperatore, ad ann. 757 narrat ipse Dio, LV, 13; qua liberalitate ad censum Senatorum ad eam summam (duode 5 cies HS) augendum viam sibi parasse Augustus videtur. Hæc igitur sunt tertia quadringenta apud Juvenal. Sat. XIV, 396, quæ censum senatorium significare patet. Vide Rupert. ad h. i. et ad ejusdem Sat. VII, 118, ubi verba e Dodwell. Annal. Quintil. huc facientia transcripsit. Supplevitque, etc. Sæpius id factum memorat Dio. 4. Congiaria.... frequenter dedit. Horum frequens mentio apud Dionem; LI, 21, ann. 725; LIII, 28, ann. 730; LV, 10, ann. 752, et Taeit. nost. edit. tom. IV, p. 260. 5. Ac ne minores quidem pueros præteriit. Sic Trajanum prolixe laudat Plinius, quod ad congiaria sua infantes quoque admitteret. 6. Frumentum quo que.... admensus est. De frumento, populo ex publico singulis mensibus diviso, vide quæ diximus ad Cæs. 41. Hoc loco sermo de extraordinariis frumentationibus. Monum. Ancyr., «duodecim frumentationes frumento privatim coempto emensus sum. Vide Contaren. de Frumentaria Principum Largitione, c. 3, quod agit de frumentariis Principum largitionibus (Thes. Græv. tom. VIII, pag. 951 seq. pretio, viritim admensus est, tesserasque nummarias duplicavit. ' XLII. Sed ut salubrem ' magis quam ambitiosum Principem scires, querentem de inopia et caritate vini populum severissima coercuit voce: « Satis provisuma genero suo Agrippa, perductis pluribus aquis, ne homines sitirent.» Eidem populo, promissum quidem congiarium reposcenti 3, « Bonæ se fidei esse,» respondit: non promissum autem flagitanti turpitudinem et impudentiam edicto exprobravit, affirmavitque, non daturum se, quamvis dare destinarat. Nec minore gravitate atque constantia, quum, proposito congiario", multos manumissos 3 ita et repeti et reposci potius quam peti vel posci, coll. Virgil. Æneid. XII, 2, « sua nunc promissa reposci. 4. Destinarat. Bene se habet indicativus; nam verba sunt auctoris, non Augusti. Jungi autem quamvis indicativo, docuere pridem viri docti. Codices alii, destinaret. Reitzius mallet destinarit. At, si vel maxime esset oratio obliqua, esse deberet destinasset, ob præcedens affirmavit. 5. Quum, proposito congiario, multos manumissos, etc. Non statim ut aliquis manumissus erat, ad congiarium aliasve liberalitates admittebatur, sed in tribum prius describi oportuit (quod beneficium ipsi patroni sæpe manumissis emebant): hinc diserte Noster insertosque civium numero addit. Jam autem repressa ab Augusto lucri cupiditas, quæ multos temporibus illis impellebat, ut servos suos nullo discrimine ac per fraudem manumitterent, qui, in tribus divisi, ad frumentationem, congiaria, et id insertosque civium numero comperisset, negavit accepturos, quibus promissum non esset; ceterisque minus, quam promiserat, dedit, ut destinata summa sufficeret. Magna vero quondam sterilitate, ac difficili remedio, quum venalicias et lanistarum familias, peregrinosque omnes, exceptis medicis et præceptoribus, partemque servitiorum, Urbe expulisset; ut tandem annona convaluit, « impetum se cepisse » scribit, «frumentationes publicas in perpetuum abolendi, quod earum fiducia cultura agrorum cessaret: neque tamen perseverasse, quia certum haberet, posse per ambitionem quandoque restitui. » Atque ita posthac rem 10 temperavit, ut non minorem ara 8 genus alia legitimorum civium commoda admitterentur, et mox ad patronos suos omnia deferrent. 6. Magna vero quondam sterilitate, etc. Orosius, VII, 3, contemto templo Hierosolymitano eam calamitatem tribuit, additque e Nostro Itaque anno imperii Cæsaris quadragesimo octavo, adeo dira Romanos fames consecuta est, ut Cæsar lanistarum familias, omnesque peregrinos, servorumque maximas copias, exceptis medicis et præceptoribus, trudi urbe præceperit. » Cf. Dio, LV, 26, ad ann. 759. Præceptores intellige Græcos γραμμάτων διδασκάλους. 7. Impetum se cepisse. Subjectum h. 1. est se. Infra, Calig. 43, « expeditionis Germanicæ impetum cepit; » Othon. 9, «Ac statim moriendi impetum cepit. » 8. Posse per ambitionem quandoque restitui; per sequentes Imperatores, ut populi favorem sibi conciliarent. Quibus non placuit, certum haberet, posse (quod enim certum habemus, id non posse fieri credimus, sed fore), , reposuerunt ex uno Codice post se. At id expriini jam videtur sequenti quandoque, i. e. aliquando post se, atque fateor, non adeo me offendi illo posse. Certum enim vel persuasum sibi quis habere potest, forsan fore, ut aliquid fiat, i. e. posse fieri. Fortasse etiam posse inservit periphrasi futuri verbi restitui. Ĉeterum, quum constet, infinitivum præsentis sæpe poni pro infinitivo futuri, de qua re cf. Oudend, ad h. 1., malim omittere illud posse cum Juntina et Aldina, additum forte ab eo, quem vexavit infinitivus restitui, vel ortum ex post se, quod glossema erat vocis quandoque. 9. Posthac. Ita e Codd. dederat Rob. Stephanus, et reddidit Wolf. Vulgo, post hanc rem, quod confundere poterat lectorem, voc. post, i. e. postea, capientem pro præpositione. Burmannus conjicit potius. 10. Rem temperavit, ut... rationem duceret. Duceret edidi cum Wolfio, postquam idem jusserant torum ac negotiantium, quam populi, rationem duceret. XLIII. Spectaculorum et assiduitate, et varietate atque magnificentia, omnes antecessit. Fecisse ludos se, ait, suo nomine1 quater: pro aliis magistratibus, qui aut abessent, aut non sufficerent, ter et vicies. Fecitque nonnunquam etiam vicatim, ac pluribus 2 scenis, per omnium linguarum histriones. Munera3 non in Foro modo, nec Amphi ex Edd. antiquis Ernest. et Oudend. Vulgo deduceret. Dicitur quidem subinde deducere pro ducere, ut cap. 43, tensas deducere, etiam deducere carmen, rationem, ubi compositum proprie verbum est ex de et ducere; sed alicujus rationem deducere ferri nequit, neque, si Suetonius dixisset, Romanis auribus placuisset. Quod ad sententiam attinet, non possum, quin discedam a Casaub., qui putat, Augustum, ut vulgi socordiam excitaret, ad frumentationem non minus eos admisisse, qui agros colerent et mercimonia exercerent (eos enim negotiantes intelligit), quam pauperes illos urbicos, qui soli ante Augustum publico frumento ali soliti. At ita socordiam non excitasset, sed auxisset, et ad plura hominum genera propagasset. Potius: frumentationes ita temperavit, moderatus est, imminuit, ut aratorum ac negotiantium, i. e. Equitum, qui vectigalia agrosque publicos conduxissent, multisque manibus opus haberent ad exercenda negotia colendosque agros, non minus rationem duceret, haberet, multis scilicet pauperibus temperata frumentatione ad laborem illis ministrandum revocatis (alias enim agrorum cultura prorsus cessasset), quam populi, i. e. plebis ipsius, quæ tales largitiones perpetuo exspectaret atque postularet. " XLHI. 1. Ait, suo nomine quater; in Monum. Ancyr., ubi, « ludos feci meo nomine quater, aliorum autem magistratuum absentium ter et viciens; unde patet, non addendum esse nostro loco et vicies post quater, vel legendum quadragies, quæ Lipsii fuit sententia, Elect. II, 17. An vero repetendum sit vicies ex sequenti ter et vicies, quomodo Casaub. statuit, probante Wolfio, ambigo adhuc. Exempla mihi desunt, æque ac Burmanno, præmissi ita minoris, subjectique majoris numeri, neque probanda esset in auctore tam ambigua scribendi ratio. 2. Vicatim.... per omnium linguarum histriones. Ita Cæsar. 39, edidit etiam ludos regionatim Urbe tota, et quidem per omnium linguarum histriones. » 3. Munera. Hoc vocab., quod insertum emendationi Ernestii debemus, occupatæ tamen a Perizonio, et comprobatæ ingenio Oudendorp., reliqui, Wolfium secutus, qui tamen gravius ulcus hic sedere putat. Quid, si nihil inseras, et suppleas ex sequentibus venationes, ut sensus sit: Venationes non in Foro modo, etc. et interdum (id enim est aliquando) solam 5 theatro, sed in Circo et in Septis, et aliquando nihil præter venationem edidit: athletas quoque, exstructis in campo Martio sedilibus ligneis item navale prælium, circa Tiberim cavato solo, in quo nunc Cæsarum nemus est. Quibus diebus custodes in Urbe disposuit, ne raritate remanentium grassatoribus obnoxia esset. In Circo aurigas cursoresque et confectores ferarum, et nonnunquam ex nobilissima juventute, produxit. Sed et Troja lusúm edidit frequentissime, majorum minorumve puerorum di venationem sine alio munere edidit. Post sed supple etiam vel et, ut sæpe, quamvis h 1. multi addant et. Ceterum, vide quæ de h. 1. disputat Walther. Observ. pag. 15 seq., qui ab initio capitis voc. spectacula huc referendum, non inserendum, existimat. 4. Et in Septis. Septa erant in campo Martio, circumdata porticibus satis amplis, in quibus etiam comitia nonnunquam habebantur. Conf. Dio, LIII, 23, ad ann. 728. Sæpe ibi exhibita munera. Vide Calig. 18 et 21; Claud. 21; et cf. Donat. de Urbe Roma, III, 16 (Thes. tom. III, p. 746 seq.). De venationibus et athletis vide ad Cæsar. 10 et 39. 5. Athletas quoque, exstructis... sedilibus ligneis; ann. 726, quo Augustus sextum Consul. Dio, LIII, 1. 6. Circa Tiberim cavato solo; 8 7. Aurigas cursoresque. Dé aurigis vide Panvin. de Ludis Circensibus 1, 11; Bulenger. de Circo Rom. Ludisque Circ. cap. 50; de cursoribus, Panvin. II (Thes. tom. IX, p. 310 seq.) et Bulenger. cap. 31; de confectoribus ferarum, Bu lenger. de Venatione Circi, var. loc. (Thes. tom. eodem). 8. Trojæ lusum. Ita optimi Codd. et scribendum sic esse, non ludum, probat Gudend., excitans Senec. Troad. 778, et Serv. ad Virgil. Æneid. V, 602. Sæpius ab Augusto editum memorat Dio; ut XLVIII, 20, ad ann. 714; XLIX, 43, ad ann. 724; LI, 22, ad ann. 725; LIII, 1, ad ann. 726; et LIV, 26, ad ann. 741. Ceterum, cf. ad Cæs. 39. Pro majorum, al. magnorum. Postea dedimus cum Ouden - |