Εικόνες σελίδας
PDF
Ηλεκτρ. έκδοση

Cn. Pompeium assectatus est, offensum Patribus, quod, Mithridate rege victo, cunctantius confirmarentur acta sua; Pompeioque M. Crassum reconciliavit, veterem inimicum ex consulatu, quem summa discordia simul gesserant ; ac societatem cum utroque iniit, ne quid ageretur in Republica, quod displicuisset ulli e tribus.

XX. Inito honore primus omnium instituit, ut tam Senatus, quam populi diurna 'acta confierent, et publicarentur. Antiquum etiam retulit morem, ut, quo2 mense

7. Assectatus est; omni studio coluit. Offensum, infensum,

iratum.

8. Acta sua. Auctore Dion. XXXVII, 49, Pompeius ob hanc maxime causam L. Afranium et Metellum Celerem ad consulatum perduxerat, quod per eos acta sua confirmatum iri sibi persuaserat. Obstitere ei præter alios Cato, Metellus ipse, et maxime Lucullus.

9. Quem... simul gesserant. Consules fuerant A. U. 684. Reconciliavit utrumque Cæsar ante consulatum, uti præter Nostrum Plutarch. Cæsar. 13; Crass. 14; Pompei. 47, ubi sapienter de hoc Cæsaris consilio judicat; Dio, XXXVII, 54, seq. Appian. Bell. Civ. II, 9; Flor. IV, 2, 11. Minus accurate Vellei. II, 44: hoc igitur Consule (Cæsare) inter eum et Cn. Pompeium et M. Crassum inita potentiæ societas. » Hic est prior Triumviratus, de

[ocr errors]

quo Lucan. Phars. I, 85 seqq.

XX. 1. Primus.... diurna acta confierent, etc. Huic Suetonii loco quum refragari viderentur fragmenta quædam actorum Senatus et populi Romani, alterum anni 586, alterum 692, edita a Dodwell. (Prælect. Camden. p. 665-691), qui

bus innixus Grævius Nostrum erroris arguebat, ut qui a Cæsare demum Cos. ann. 695 instituta ea diceret; vindicarunt eum Duker. ad Liv. XLIV, 18, Wesseling. Probab. 39, et Ernest. in Excursu ad h. 1. et Prolus. de actorum S. P. Q. R. diurnorum origine, cujus summa hæc est: Illa fragmenta conficta videntur ab aliquo impostore. Memoriam autem rerum publice gestarum singulis annis antea literis mandavit Pontifex maximus, iique annales maximi sunt appellati, ut adeo actis diurnis opus non esset. Hæc annalium conscribendorum ratio obtinuit usque ad Pontificem P. Mucium, h. e. ad medium prope seculum septimum ab U. C. postea fortasse ob turbas domesticas omissa. Ideo Cæsar Cos. acta diurna instituit, post ejus consulatum propter optimatium invidiam intermissa (nam per aliquod tempus commentarii rerum urbanarum privati tantum erant; Cic. ad Div. II, 8; VIII, 1; ad Attic. VI, 2), ab eodem Cæsare iterum Consule et Dictatore postea restiConfierent Oudend, restituit, pro conficerentur.

tuta.

2. Quo mense. Alternis enina

fasces non haberet, accensus ante eum iret, lictores pone sequerentur. Lege autem3 Agraria promulgata, obnunciantem collegam armis Foro expulit. Ac postero die in Senatu conquestum, nec quoquam reperto, qui super tali consternatione referre4, aut censere aliquid auderet, qualia multa sæpe in levioribus turbis decreta erant, in eam coegit desperationem, ut, quoad potestate abiret, domo abditus nihil aliud quam per edicta obnunciaret. Unus

mensibus fasces habebant Coss. quamquam alternis diebus nonnunquam eos mutatos contendunt haud pauci, e fragmentis actorum diurnorum modo commemoratis, ubi inter alia: «V Kal. Apr. fasces penes Emilium; IV Kal. Apr. fasces penes Licinium: » ob quam ipsam causam Oudend. spuria ea pronunciat. Locus classicus de fascibus est apud Dionys. Archæol. V, 2. Decemviri quoque fasces vicissim habuerunt. Liv. III, 33: « eo die penes præfectum juris fasces duodecim erant; collegis novem singuli accensi apparebant. Lictores pone sequerentur, sine fascibus.

-

"

3. Lege.... Agraria; quales multæ ante Juliam fuerant latæ, de quibus vide Sigon. de Ant. Jur. Ital. II, 2, pag. 627 seq.; Ern. Clav. Cicer. in ind. leg. Obnunciantem; h. e. ut legem impediret, dicentem se auspiciis operam daturum, se de cælo servaturum, quæ solennis erat formula; vel tristia de cælo nunciantem, qua re comitia dirimebantur et in alium diem differebantur, ex lege Ælia de comitiis Elii Cos. A. U. 586. Vide Ern. Clav. Cic. ad legem Æliam, et sub voc. obnunciare. De re vide infra.

5

4. Referre; Gallice: se rendre le rapporteur de l'affaire. Id erat Consulis, qui fasces sorte tenebat (tenebat autem tunc Cæsar, quem de suo facinore non relaturum fuisse patet), vel Tribunorum plebis, vel Prætorum, quibus jus hoc dedit Augustus (Dio, LV, 3): de Tribunis igitur h. 1. est cogitandum, nisi quis cum Ern. referre putaverit esse relationem postulare. Censere, sententiam dicere per egressionem, relationem egredi, ut loquitur Tacit. Annal. II, 38; h. 1. quid statuendum videatur dicere, quamvis nulla relatio facta sit.

-

5. Domo abditus. Conf. Plutarch. Cæs. 14. Appian. Bell. Civ. II, 10, 11, narrat, Cæsarem post contentiones de lege agraria Senatum non habuisse amplius, sed pro rostris cum populo egisse, adjuvantibus Pompeio et Crasso; Senatum autem, quum ab uno Consule convocari non posset, in ædes Bibuli convenisse; tandem Bibulum, progressum in forum et oblocutum, vi fuisse depulsum. Eumdem vide, cap. 12; et conf. Dion. qui accuratissime totam contentionem XXXVIII, 1—8, describit; Cic. etiam, ad Attic. II, 19 et 21; Vellei. II, 44.

ex eo tempore omnia in Republica, et ad arbitrium administravit: ut nonnulli urbanorum, quum quid per jocum testandi gratia signarent, non Cæsare et Bibulo, sed Julio et Cæsare Consulibus actum scriberent, bis eumdem præponentes, nomine atque cognomine: utque vulgo mox ferrentur hi versus :

Non Bibulo quidquam nuper, sed Cæsare factum est:
Nam Bibulo fieri Consule nil memini.

[ocr errors][merged small]

6. Urbanorum; jocosorum. Plin. Epist. IV, 25: « quid hunc putamus domi facere, qui in tanta re, tam serio tempore, tam scurriliter ludit? qui denique omnino in Senatu dicax et urbanus et bellus est? » Quintil. Inst. VI, 3, 102 seq. de vera urbanitatis notione multis disputat. Conf. lyricum nostrum LE BRUN, Épîtres, I, 1, Sur la bonne et la mauvaise plaisanterie. — Per jocum. Transpositis his verbis alii suadent : « quum quid testandi gratia signarent, per jocum non Cœsare et Bibulo, etc. » Sed illa ipsa testatio jocus erat, contra indecorus jocus et illegitimus, si quis in re seria nomina Consulum perturbasset.

7. Julio et Cæsare Coss. quomodo nobis viginti abhinc annis dicere jus fuit, le consulat de Napoléon et de Buonaparte, omissis umbris, quas societatis nomine sibi duas, et vanas quidem, adjunxerat.

8. Campum Stellatem ; agri Campani partem, juxta montem Calliculam agrumque Falernum; (Cluver. Ital. Ant. IV, 5, 3; Cellar. Geogr. Ant. II, 9, pag. 849). Conjungit Stellatem campum et agrum Campanum etiam Cic. Agr. I, 7, et

II, 31. Dictus ita fuisse videtur ab urbe Stella, quæ ibi fuerat. Consecratus autem h. 1. non est Diis devotus, sed usibus publicis destinatus a majoribus (quæ enim in nullius bonis erant, quodammodo divini juris habebantur), fortasse etiam, quia per sacrata jura publico addictus fuerat, h. e. diris et exsecrationibus interpositis, ne publico unquam eriperetur. Casaubo factum id putat in memoriam victoriæ de Samnitibus A. U. 459, Q. Fabio V, et P. Decio IV Coss. Conficit rem Vellei. II, 44: « In hoc consulatu Cæsar legem tulit, ut ager Campanus plebei divideretur, suasore legis Pompeio. Ita circiter XX millia civium eo deducta, et jus ab his restitutum post annos circiter CLII, quam bello Punico ab Romanis Capua in formam præfecture redacta erat. »

9. Agrumque Campanum ; quem Cic. Agr. II, 29, « fundum pulcherrimum populi Romani, caput vestræ pecuniæ, pacis ornamentum, subsidium belli, fundamentum vectigalium, horreum legionum, solatium annonæ » dicit. Conqueritur ipse de ejus divisione lege Julia instituta, ad Attic. II, 16. Dissen

10

Campanum, ad subsidia Reipublicæ vectigalem relictum, divisit extra" sortem ad viginti millibus civium, quibus terni pluresve liberi essent. Publicanos 12, remissionem petentes, tertia mercedum parte relevavit, ac, ne in locatione novorum 13 vectigalium immoderatius lice

tiunt autem, notante etiam Casaub., hic Græci auctores, qui divisionem agri Campani a lege Julia agraria distinguunt.

10. Vectigalem: qui agri et publici dicuntur, hostibus erepti et ut patrimonium reipubl. retenti: unde Cic. ad Attic. 1. c. « portoriis Italiæ sublatis, agro Campano diviso, quod vectigal superest domesticum, præter vicesimam? » Alias vectigales etiam erant agri colonis divisi, sub conditione decimarum T σπειρομένων et quintarum τῶν φυτευομívov, vel victis hostibus maxime extra Italiam relicti, e quibus tamen et ipsis decimæ proventuum erant solvendæ.

11. Extra sortem; h. e. ut non sorte ducta, sed XX virorum arbitrio divisio fieret, ut bene Torrent. Hos Vigintiviros, qui solebant fieri agris dividundis, commemorat Vell. II, 45, qui narrat, Ciceronem inter eos esse noluisse. Cf. Cic. ad Attic. II, 19, et IX, 2. Ad viginti millibus: i. e. circiter. Ita Terent. Heautont. I, 1, 93: « quasi talenta ad quindecim Coegi. » Plura dat Oudend. ad h. 1. Vide nos ind. ad Cæs. (Edition. hujus tom. IV), sub voc. ad.

[ocr errors]

12. Publicanos; Equites Romanos, qui vectigalia publica redemerant. Cf. Appian. Bell. Civ. II, 13; Dio, XXXVIII, 7; Cic. ad Attic. II, 1. De publicanis audi MONTESQUIEU, Esprit des lois, XIII, 20:

[blocks in formation]

"

[ocr errors]

"

[ocr errors]

tributs est les richesses; et les ré« compenses de ces richesses sont « les richesses mêmes. La gloire « et l'honneur sont pour cette no« blesse, qui ne connaît, qui ne voit, qui ne sent de vrai bien que l'hon« neur et la gloire. Le respect et la considération sont pour ces mi<< nistres et ces magistrats, qui, ne « trouvant que le travail après le travail, veillent nuit et jour pour « le bonheur de l'empire. Remissionem. Ad literam nos une remise. Mercedum : summarum, quas in conducendis vectigalibus pacti erant.

"

[ocr errors]

13. Novorum vectigalium : non omnino novorum, sed quorum post singula quinquennia nova fiebat locatio, ut recte interpretatur Oudendorp. Ita infra, cap. 40: « ex Kalendis Januariis novis ; » ubi alii falso nobis. Possis tamen intelligere etiam nova vectigalia, si qua adhuc existerent novis additis provinciis auctisque P. R. agris, quibus opponerentur ita cetera, id est, vetera, quæ et ipsa non pro licitationis magnitudine, sed pro arbitrio Equitibus dividebat. Ita sunt nova vecti

galia apud Cicer. ad Attic. I, 19. Fortasse etiam cetera pro ceterum

rentur, propalam monuit. Cetera item, quæ cuique libuissent, dilargitus est, contradicente nullo, ac, si conaretur quis, absterrito. M. 14 Catonem interpellantem extrahi Curia per lictorem, ducique in carcerem jussit. L. Lucullo 15, liberius resistenti, tantum calumniarum metum injecit, ut ad genua ultro sibi accideret. Cicerone 16 in judicio quodam deplorante temporum statum, P. Clodium, inimicum ejus, frustra jam pridem a Patribus17 ad plebem transire nitentem, eodem die, horaque nona, transduxit. Postremo in universos diversæ factionis induxit 18 Vettium præmiis, ut se de inferenda Pompeio

[merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small]

fortasse sexta diei questus sum in judicio, quum C. Antoniumn, collegam meum, defenderem, quædam de Republica, quæ mihi visa sunt ad illius miseri causam pertinere. Hæc homines improbi ad quosdam viros fortes (Cæsarem et Pompeium) longe aliter, atque a me dicta erant, detulerunt. Hora nona, illo ipso die, tu es adoptaDeplorante, pro: quum

tus. "

Cicero deplorasset.

17. A Patribus ad plebem transire: a patricia gente, in qua natus erat, ad plebeiam per adoptionem transire, ut plebis Tribunus fieri posset, et Ciceronem exagitare. Adoptavit Clodium P. Fonteius lege curiata (Cic. pro Domo sua, 13 et 29); « ita vir optime meritus de republica conservatæ patriæ pretium (Cicero), calamitatem exsilii tulit: » Vellei. II, 45; qui et addit : « Non caruerunt suspicione oppressi Cìceronis Cæsar et Pompeius: hoc sibi contraxisse videbatur Cicero, quod inter XX viros dividendo agro Campano esse noluisset. »

18. Induxit Vettium. Hanc emen

« ΠροηγούμενηΣυνέχεια »