Εικόνες σελίδας
PDF
Ηλεκτρ. έκδοση

habere, quæ totum. Quotidiana oscula prohibuit edicto : item, strenarum commercium ne ultra Kalendas Januarias exerceretur. Consuerat quadruplam strenam, et de manu, reddere: sed offensus, interpellari se toto mense ab iis, qui potestatem sui die festo non habuissent, ultra non9 tulit.

XXXV. Matronas prostrata pudicitiæ, quibus accusator publicus deesset, ut 'propinqui, more majorum, de communi sententia coercerent, auctor fuit. Equiti Romano jurisjurandi gratiam fecit, ut uxorem in stupro generi compertam dimitteret, quam se nunquam repudiaturum, ante juraverat. Feminæ3 famosæ, ut ad evitandas legum

eundem, scil. dimidiatum aprum. At ita scripsisset auctor eum, non eumdem.

7. Quotidiana oscula prohibuit edicto; non puto ob superbiam, ut ipse etiam hac osculandi consuetudine facilius supersederet, neque ut faciei morbis occurreret, inde oriundis, sed ne turpi marium libidini occasio daretur, quam optime noverat flagitiosissimus Prin

ceps.

8. Item, strenarum commercium, etc. Vide notata ad August. 57, et quæ citat hic e Dione Baumgart.

9. Ultra non tulit. Ita optimi Codd., et ediderunt Burmann., Oudend. probante Wolfio. Ferre est pati, scil. se interpellari. Vulgo, non reddidit.

XXXV. 1. Ut propinqui, more majorum.... coercerent, etc. Erat enim uxor in potestate mariti. Cf. Dionys. Archæol. II, 25. Ob temulentiam etiam matronas a maritis reliquisque propinquis morte punitas, exemplis probat Plin. H. N. XIV, 13 (14). Conf. Heinecc. Ant.

Rom. I, tit. 10, § 6. Tiberii edicto occasionem dedisse Casaubonus putat, quod Tacit. Annal. II, 85, narrat, « exactum et a Titidio Labeone, Vistiliæ marito, cur in uxore delicti manifesta ultionem legis omisisset, etc. » et occasionem quidem dare potuit, quamquam ibi ex lege Julia de adulteriis quæsitum.

2. Jurisjurandi gratiam fecit; i. e. a servando jurejurando liberavit. Id ad Principum jus pertinuisse docet Cujac. ad Novell. 51. Postea in stupro compertam Suetonius dixit significatione, quod aiunt, prægnante, ita ut in corrupta duplex sit notio, reperta et convicta. Hoc enim est auctori nostro compertus. Mullerus tamen compertam ortum putat ex compendio scribendi pro comprehensam.

3. Femina famosa... lenocinium profiteri cœperant. Adulterii libidinumque graves pœnas lege maxime Julia Augusti Imperatoris constitutas fuisse, vidimus ad August. 34, ac in Paulli Sentent. rec. II, tit. 26, quem locum Heinecc. Ant. IV, tit.

pœnas jure ac dignitate matronali exsolverentur, lenocinium profiteri cœperant: et4 ex juventute utriusque ordinis profligatissimus quisque, quo minus in opera scenæ arenæque edenda Senatusconsulto tenerentur, famosi judicii notam sponte subibant. Eos easque omnes, ne quod refugium in tali fraude cuiquam esset, exsilio affecit. Senatori 5 latum clavum ademit, quum cognovisset, sub Kalendas Julias demigrasse in hortos, quo vilius post diem ædes in Urbe conduceret. Alium et quæstura remo

18, § 51, excitavit, diserte legitur: « Adulterii convictas mulieres dimidia parte dotis, et tertia parte bonorum, ac relegatione in insulam placuit coerceri. » Has pœnas ut effugerent, famosa feminæ lenocinium apud Ediles, quibus fornicum cura, profitebantur, itaque matronarum et numero, et jure excedebant, more jam inter veteres recepto, quum pudore adhuc a tanta infamia absterreri crederentur. (Locus classicus apud Tacit. Annal. II, 85, « Eodem anno (772) gravibus Senatus decretis libido feminarum coercita, cautumque, ne quæstum corpore faceret, cui avus, aut pater, aut maritus Eques Romanus fuisset: nam Vistilia, prætoria familia genita, licentiam stupri apud Ediles vulgaverat (i. e. lenocinium professa fuerat); more inter veteres recepto, qui satis pœnarum adversum impudicas in ipsa professione flagitii credebant, » ubi vide Lipsii not. et Excurs.). Sed hoc ipsum effugium Tiberius iis exemit, quum sic etiam exsilio puniret, idque postea æque valuisse docet locus Papiniani (a Lipsio in Exc. citatus), I. X de adult. « Mulier, quæ evitandæ pœnæ adulterii

gratia lenocinium fecit, aut operas suas scena locavit, adulterii accusari damnarique Senatusconsulto potest. »

4. Et ex juventute... notam sponte subibant. Utrumque ordinem senatorium intelligis et equestrem; nota formula. Insanam vero temporum illorum cupiditatem, in scena arenaque operam præstandi vanamque artem ostendendi, ad August. antea notavimus, cap. 43. Ita porro tenebanturillo furore senatorii equestrisque ordinis juvenes, ut, quemadmodum famosæ feminæ matronarum jure, ita ipsi loco et dignitate in Republica, æque ac turpi judicio notati, sponte exclusi esse mallent, quam ludicris illis abstinere. Hos ipsos, quum abjecto pudore a Republ. recessissent, civitate etiam ejecit Imperator.

5. Senatori latum clavum ademit; i. e. Senatu eum movit. Ita scripsit auctor variandi sermonis causa, quod sequitur quæstura removit. - Kalendæ Juliæ locationibus et conductionibus habitationum apud Romanos erant constitutæ. Vide Burmann. de Vectigal. c. 8; Manut. ad Cic. ad Div. XIII, 2; Ernest. ad hunc locum.

6

vit, quod uxorem, pridie sortitione ductam, postridie repudiasset.

1

XXXVI. Externas cerimonias, Ægyptios Judaicosque ritus compescuit; coactis, qui superstitione ea tenebantur, religiosas vestes cum instrumento omni comburere. Judæorum juventutem, per speciem sacramenti, in2 provincias gravioris cæli distribuit: reliquos gentis ejusdem,

6. Pridie sortitione. Hæc omnium Codd. est lectio, probata Oudend. et Wolf. interpretantibus de uxore per sortem quasi ludo jocoque ducta, quod convenit levitati hujus temporis, ut monet Wolfius, et consilio auctoris, qui de coercita tali levitate a Tiberio exponit. Sed Memm. liber habet pridie sortitionem, itaque suaserat Turneb. Advers. XIV, 17, explicans, « E sortitione provinciæ quum amplissimas speraret divitias, uxoris ut pauperis contubernium despicere cœpit.» Melius Ernest. cum aliis de elusa lege Papia Poppaa intellexit, ut ducta uxore honorem quæsierit, accepto honore uxorem repudiaverit. At Quæstorem jam fuisse, neque adeo tali fraude opus habuisse, recte regerit Oudend. in dubium etiam vocans Latinitatem dictionis pridie sortitionem, cui quæ exempla opponit Reitzius, nihil probant, quum in omnibus pridie diei quidem vel festo aut ludo, nunquam rei alicui factæ præpositum reperiatur. Vide Wolf. ad hunc locum.

XXXVI. 1. Externas cerimonias.... compescuit; ann. 772. Tacit. Annal. II, 85, « Actum et de sacris Egyptiis Judaicisque pellendis; factumque Patrum consultum, ut quatuor millia libertini generis,

ea superstitione infecta, quis idonea ætas, in insulam Sardiniam veherentur, coercendis illic latrociniis, et, si ob gravitatem cœli interissent, vile damnum; ceteri cederent Italia, nisi certam ante diem profanos ritus exuissent. » Cf. Joseph. XVIII, 3; Philo, Legat. ad Caium, p. 569 ed. Mangean. qui tamen, quum fictis Sejani criminibus rem tribuat, de seriori tempore loqui videtur Ernestio ad Tacit. I. c. nisi erravit Judæus. MONTESQUIEU, Dissertation sur la politique des Romains dans la religion, ubi sua quemque religionis forma libere apud eos usum esse dixit, «Il est vrai que la religion égyptienne fut toujours proscrite « à Rome: c'est qu'elle était intolérante, qu'elle voulait régner seule, et s'établir sur les débris « des autres; de manière que l'esprit de douceur et de paix qui régnait chez les Romains fut la « véritable cause de la guerre qu'ils << lui firent sang relâche. » Judæos autem cum Ægyptiis Romani miscuerunt, uti cum Judæis Christianos, qui tandem vicerunt.

[ocr errors]
[ocr errors]

"

[ocr errors]
[ocr errors]

2. In provincias gravioris cæli; in Sardiniam, ut docent lota supra citata. De more periculosas gentes in alias regiones transplantandi, vide Fabricium ad Dion. LIV, 31.

vel similia sectantes, Urbe summovit, sub pœna perpetuæ servitutis, nisi obtemperassent. Expulit3 et mathematicos: sed deprecantibus, ac, se artem desituros, promittentibus, veniam dedit.

XXXVII. In primis tuendæ pacis a grassaturis ac latrociniis seditionumque licentia curam habuit. Stationes militum per Italiam solito frequentiores disposuit. Romæ castra constituit, quibus' Prætorianæ cohortes, vagæ ante id tempus, et per hospitia dispersa, continerentur. Populares tumultus et ortos gravissime coercuit, et, ne orirentur, sedulo cavit. Cæde in theatro per discordiam admissa, capita factionum et histriones 3, propter quos

- Similia sectantes non esse Christianos, ut Lipsio visum, annus docet, qui est 19 post Christ. natum.

3. Expulit et mathematicos; ann. 769. Tac. Ann. II, 32, « Facta et de mathematicis magisque Italia pellendis Senatusconsulta; quorum e numero L. Pituanius saxo dejectus est,» ad quem locum vide Excurs. Lipsii, hoc et alia contra Chaldæos et mathematicos edicta explicantem. Conf. Dio, LVII, 15. Mathematicos vulgum eos dicere, quos gentilicio vocabulo Chaldæos dicere oporteat, Gell. 1, 9, auctor. Adeo autem communis hujus nominis abusus exstitit, ut non ab historicis modo, sed in ipsis legibus usurpetur, ut docent, quæ de maleficis et mathematicis in Codice reperiuntur.

XXXVII. 1. Quibus Prætorianæ cohortes.... continerentur. Quum dispersas Augustus habuisset (vide Aug. 49), castris conjunxit Sejanus. Hic enim, ut Tacit. Annal. IV, 2, ad ann. 776, «vim præfecturæ, modicam antea, intendit,

dispersas per Urbem cohortes una
in castra conducendo; ut simul im- •
peria acciperent, numeroque et ro-
bore et visu inter se fiducia ipsis,
in ceteros metus crearetur. » Idem

Dio, LVII, 19, ad ann. 772, quo
pertinere res videtur. De castris
Prætorianis vide Donat. de Urhe
Roma, I, 15 (Thes. Græv. tom. III,
pag. 510 seq.).

2. Et ortos. Dedimus cum Burmanno lectionem Cod. Memmian. aliorumque bonæ notæ, pro vulg. exortos, ob sequentia et, ne orirentur. Ainat enim Suetonius. repetere et.... et. Postea orerentur, quod Burmann. recepit e Memm. scripturæ duximus vitium, ut Cæs. cap. 64, poteretur, Claud. 13, adoreretur. Recta enim forma orirentur ab infinitivo oriri, et jure inconstantiam editorum, modo hanc, modo illam formam admittentium, taxavit Ernestius.

3. Histriones.... relegavit; ann. 775, secundum Dion. LVII, 21. Ad annum 776 refert Tacitus, Annal. IV, 14.

[ocr errors]

4

dissidebatur, relegavit; nec, ut revocaret, unquam ullis populi precibus potuit evinci. Quum Pollentina plebs funus cujusdam primipilaris non prius ex Foro misisset, quam extorta pecunia per vim heredibus ad gladiatorium munus; cohortem ab Urbe, et aliam a Cottji regno, dissimulata itineris causa, detectis repente armis, conci nentibusque signis, per diversas portas in oppidum im misit; ac partem majorem plebei ac Decurionum in perpetua vincula conjecit. Abolevit et vim moremque asylorum, quæ usquam erant. Cyzicenis, in cives Romanos violentius quædam ausis, publice libertatem ade

[merged small][merged small][merged small][ocr errors]

5. Vim moremque asylorum. Hanc vim asylorum interpretatur Tacit. Annal. III, 60 : « Crebresce bat Græcas per urbes licentia atque impunitas asyla statuendi; complebantur templa pessimis servitiorum; eodem subsidio obærati adversum creditores, suspectique capitalium criminum receptabantur. Nec ullum satis validum imperium erat coercendis seditionibus populi, flagitia hominum, ut cerimonias Deum, protegentis. » Admissis civitatum, apud quas asyla ejusmodi essent, legationibus, « facta Senatusconsulta (ita Tacit. cap. 63), quis, multo cum honore, modus tamen præscribebatur. >> Vere autem abolita asyla dicere Sueto

5

nium, quum modo præscripto vis
ademta esset, quamvis locis relictis,
Ernestius in Excurs. ad hunc lo-
eum docet, Ceterum asyla ejusmo-
di, sive perfugia sceleribus, ipsi
quondam habuimus, inter alia Pa-
risiis rotundam illam arcem, cui
nomen Le Temple; hæc ante 1789
obæratos tutabatur; sed tribus an-
nis post Borbonidum ipsorum et
optimorum civium carcer exsecra-
bilis. ED.

6. Cyzicenis, etc. Ademtam iis
libertatem e Dion. LIV, 7, notavi-
mus ad August. 47. Restituerat eani
Augustus aun. 739, auctore Dion.
LIV, 23. Jam, ad ann. 778 Tacit.
Annal. IV, 36: «Objecta publice
Cyzicenis incuria cerimoniarum D.
Augusti, additis violentiæ crimini-
bus adversum cives Romanos: et
amisere libertatem, quam bello
Mithridatis meruerant circumsessi,
nec minus sua constantia, quam
præsidio Luculli, pulso Rege.
Conf. Dio, LVII, 24, ad ann. 777-
Publice Reitzius male interpreta-
tur, « non sua solius auctoritate,
sed consensu Senatus Populique. »

[ocr errors]

1

« ΠροηγούμενηΣυνέχεια »