5 dasset. Testamentum quoque ejus pro irrito habuit, omnesque amicitias et familiaritates, etiam quibus ea funeris sui curam moriens demandarat, intra breve tempus afflixit; uno ex his, equestris ordinis viro, et in antliam condemnato. 6 2 LII. Filiorum neque naturalem Drusum, neque adoptivum Germanicum, patria caritate dilexit; alterius' vitiis infensus. Nam Drusus animi fluxioris, remissiorisque vitæ erat. Itaque ne3 mortuo quidem perinde affectus est; sed tantum non statim a funere ad negotiorum consuetudinem rediit, justitio4 longiore inhibito. Quin et Iliensium legatis paulo serius consolantibus, quasi obliterata jam doloris memoria, irridens, «Se quoque, respondit, vicem eorum dolere, quod egregium civem He trem officiis defuisset, nihil mutata amœnitate vitæ, magnitudinem negotiorum per literas excusavit; honoresque memoriæ ejus ab Senatu large decretos, quasi per modestiam, imminuit, paucis admodum receptis, et addito, ne cælestis religio decerneretur; sic ipsam maluisse. Quin et parte ejusdem epistolæ increpuit amicitias muliebres, Fufium Consulem oblique perstringens. » 5. Testamentum quoque... pro irrito habuit. Infra Calig. 16, suppressisse illud Tiberius dicitur. 6. In antliam. Hanc lectionem pro ineptis reliquis, quas enumeratas vide apud Burm. et Oudend., prolatam a Turneb. Advers. XIV, 17, omnes editores receperunt. Ad aquam, antlia pedibus calcata, hauriendam damnabantur a tyrannis, qui in eorum odium incurrissent, ut alii ad metalla. Artemidor. 1, 50, εἰς ἀντλίαν καταδικάζεσθαι di cit. Tales antlias in metallis salinisque nostris quotidie videre licet. LII. 1. Alterius vitiis infensus. Respondet, Germanico, id est, alteri, usque adeo obtrectavit, ne quis addere cum Lipsio velit, alterius virtutibus. 2. Nam Drusus... erat. Cf. Dio, LVII, 14. Promtum ad asperiora ingenium Druso fuisse, Tacit. Ann. I, 29, et vili gladiatorum sanguine nimis gavisum I, 76, dicit. De voc. fluxus vide nostrum Sallust. p. 27, not. 10, Catil. 14, ubi « adolescentium animi molles et ætate fluxi. " 3. Ne mortuo quidem... affectus est. Vide c. 62. Postea tantum non statim neque mutandum est, neque pro inutili pleonasmo habendum. Est enim utrique sua significatio. 4. Justitio... inhibito. De justitio in publico luctu, vide Kirchmann. de Funer. Rom. IV, 11. Clauduntur apud nos Spectacula, sed non tribunalia, et melius; quia 5 ctorem amisissent. » Germanico usque adeo obtrectavit, ut et præclara facta ejus pro supervacuis elevaret, et gloriosissimas victorias, ceu damnosas Reipublicæ, increparet. Quod vero Alexandriam, propter immensam et repentinam famem, inconsulto se adisset, questus est in Senatu. Etiam causa mortis fuisse ei per Cn. Pisonem, legatum Syriæ, creditur : quem?, mox hujus criminis reum, putant quidam mandata prolaturum, nisi ea secreta ob nihil regno justitiæ et legum obstare debet. Ed. : 5. Quod vero Alexandriam.... questus est in Senatu. Tacit. Annal. II, 59: « M. Silano, L. Norbano Coss. (ann. 772) Germanicus Egyptum proficiscitur, cognoscendæ antiquitatis sed cura provinciæ prætendebatur; levavitque apertis horreis pretia frugum, multaque in vulgus grata usurpavit.... Tiberius, cultu habituque ejus lenibus verbis perstricto, acerrime increpuit, quod contra instituta Augusti, non sponte Principis, Alexandriam introisset. Cf. notata ad Cæs. 35. 6. Per Cn. Pisonem. Tacit. Ann. II, 69: « Sævam vim morbi augebat persuasio veneni a Pisone accepti; et reperiebantur solo ac parietibus erutæ humanorum corporum reliquiæ, carmina et devotiones, et nomen Germanici plumbeis tabulis insculptum, semusti cineres ac tabe obliti, aliaque maleficia, quis creditur animas numinibus infernis sacrari; simul missi a Pisone incusabantur, ut valetudinis adversa rimantes. » Cf. Dio, LVII, 18. Scelere Pisonis et Plancinæ interceptum se, ipse dicebat Germanicus in ultima oratione apud Tacit. Annal. II, 71. 8 7. Quem... hujus criminis reum. Rem ordine narrat Tacit. Annal. III, 10— —15. Piso tandem perfosso jugulo, jacente humi gladio, domi repertus est, incertum, propria manu interemtus, an immisso per cussore. 8. Nisi ea secreta obstarent, Locum varie tentatum (longum enim foret afferre virorum doctorum conjecturas, inter quas tamen facillima Mulleri; « nisi ei secreta obstarent. ») sanum existimo, quamquam duriore verborum structura laborantem. Interpretor, Nisi id ipsum, quod ea mandata secreto data erant, obstaret. Scilicet, quum nullum adjectivi secretus substantivum lingua haberet, Suetonius Græca constructione usus est : i μὴ ἀπόῤῥητα ταῦτα ἐκώλυσε i. e. αὐτὸ τοῦτο, ὅτι ἀπόῤῥητα ἦν, quasi per ellipsin participii vra post secreta. Tiberius igitur non ipse ore vel codicillis mandata illa Pisoni dederat, sed per alios et tam secreto, ut auctorem sciret quidem Piso, sed prodere non posset. Diverse rem tradit Tacit. Annal. III, 16: « Audire me memini ex senioribus, visum sæpius inter manus Pisonis libellum, quem ipse non vulgaverit; sed amicos ejus dictitavisse, starent. Per 9 quæ multifariam inscriptum, et per noctes celeberrime acclamatum est: «Redde 10 Germanicum. >> Quam suspicionem confirmavit ipse postea, conjuge etiam ac liberis Germanici crudelem in modum afflictis. literas Tiberii et mandata in Germanicum continere; ac destinatum promere apud Patres, Principemque arguere, ni elusus a Sejano per vana promissa foret ; nec illum sponte exstinctum, verum immisso percussore. CHÉNIER, Tacitum auctorem secutus, Pisonem inducit (Tibère, act. III, sc. 3), cujus ad Tiberium verba sunt: Vous seul êtes chargé du soin de ma défense. Consultez-vous. Demain, si le débat commence, Si ce Fulcinius, dont vous avez fait choix, Paraîtra devant elle au sénat rassemblé; 9. Per que; intelligo ob quæ, διό vel διὰ ταῦτα, scil. quia Tiberii mandata mortem Germanici effecisse vulgo putabant. Burmann. ex frequenti Suetonii usu explicat, Dum ea agebantur, Per ea tempora, quod æque admitti potest. " bant questus: Ideo nimirum in extremas terras relegatum : ideo Pisoni permissam provinciam.... Hos vulgi sermones audita mors adeo incendit, ut ante edictum magistratuum, ante senatus consultum, sumto justitio, desererentur fora, clauderentur domus; passim silentia et gemitus, nihil compositum in ostentationem : : et, quamquam neque insignibus lugentium abstinerent, altius animis morebant, etc. » De quo publico dolore diserte MONTESQUIEU, Grandeur et Décadence, etc. cap. XIV: : « Je ne puis rien passer qui serve à faire connaître le gé«nie du peuple romain. Il s'était si « fort accoutumé à obéir, et à faire « sa félicité de la différence de ses maîtres, qu'après la mort de Germanicus, il donna des marques « de deuil, de regret et de déses«poir, que l'on ne trouve plus « parmi nous.... Le peuple romain, qui n'avait plus de part au gouver«nement, composé presque d'affranchis, ou de gens sans industrie, qui vivaient aux dépens du « trésor public, ne sentait que son impuissance; il s'affligeait comme « les enfans et les femmes, qui se « désolent par le sentiment de leur « faiblesse : il était mal; il plaça << ses craintes et ses espérances sur « la personne de Germanicus; et, «< cet objet lui étant enlevé, il tomba « dans le désespoir. » Conf. etiam quam de Germanico tragoediam protulit apud nos hac ætate nostra vir celeberrimus A. V. ARNAULT. " " " " LIII. Nurum' Agrippinam, post mariti mortem liberius quiddam questam, manu apprehendit, Græcoque versu, «Si non dominaris, inquit, filiola, injuriam te accipere existimas? » nec ullo mox sermone dignatus est. Quondam vero inter cœnam porrecta a se poma gustare non ausam, etiam vocare desiit, simulans, veneni se crimine' arcessi; quum 3 præstructum utrumque consulto esset, ut et ipse tentandi gratia offerret, et illa quasi certissimum exitium caveret. Novissime4 calumniatus, modo LIII. 1. Nurum Agrippinam; Germanici conjugem. Liberius questam esse de exitio Claudia Pulchræ, sobrinæ, cui imminebat Tiberius, narrat Tacit. Annal. IV, 52, relatis feminæ verbis hæc subjungens: « Audita hæc raram occulti pectoris vocem elicuere; correptamque Græco versu admonuit, non ideo lædi, quia non regnaret.» Græcum versum vel ita effinxerunt: Εἰ μὴ κρατεῖς, τεκνίον, ὑβρίζεσθαι δο κεῖς; vel, Εἰ μὴ τυραννεῖς, θύγατερ (vel τέκνον), ἀδικεῖσθαι δοκεῖς ; vel respici putant vocem Jasonis apud Aristotel. Polit. III, 4, πewv, öre un Tuparvo. Illa ratio, undeunde versiculus petitus fuerit, potior. Vide Lips. ad Tacit 1. c. et Casaub. ad nostrum. Tiberius ad Agrippinam (Tibère, act. III, sc. 1): Vous n'avez qu'un chagrin, c'est de ne pas régner. 2. Arcessi. Dedimus cum Oudendorp., probantibus Græv., Gron., Burm., Wolfio, pro arcessitum. 3. Quum præstructum utrumque... esset, etc. a Sejano, ut auctor est Tacit. Annal. IV, 54, « immissis, qui per speciem amicitiæ monerent, paratum ei venenum, vitandas soceri epulas. Atque illa, simu lationum nescia, quum propter discumberet, non vultu aut sermone flecti, nullos attingere cibos, donec advertit Tiberius, forte, an quia audiverat; idque quo acrius experiretur, poma, ut erant apposita, laudans, nurui sua manu tradidit. Aucta ex eo suspicio Agrippinæ, et intacta ore servis transmisit. Nec tamen Tiberii vox coram secuta, sed obversus ad matrem, non mirum, ait, si quid severius in eam statuisset, a qua veneficii insimularetur. Inde rumor, parari exitium; neque id Imperatorem palam audere, secretum ad perpetrandum quæri. » Ann. 779. 4. Novissime calumniatus, etc Tacit. Ann. IV, 67, ad ann. 780: « Additus miles (Agrippinæ et Neroni) nuntios, introitus, aperta, secreta, velut in annales referebat, ultroque struebantur, qui monerent perfugere ad Germaniæ exercitus, vel celeberrimo Fori effigiem D. Augusti amplecti, populumque ac Senatum auxilio vocare. Eaque spreta ab illis, velut pararent, objiciebantur.» Accusatam eam in Senatu lib. V, 3 seq. narrat ad ann. 782, ubi plurima, maximo historia detrimento, interciderunt. ad statuam Augusti, modo ad exercitus confugere velle, Pandateriam relegavit; conviciantique oculum per Centurionem verberibus excussit. Rursus mori5 inedia destinanti, per vim ore diducto, infulciri cibum jussit. Sed et perseverantem, atque ita absumtam, criminosissime 6 insectatus est, quum diem quoque natalem ejus inter nefastos referendum suasisset. Imputavit etiam, quod non laqueo strangulatam in Gemonias abjecerit: proque tali clementia interponi decretum passus est, quo sibi gratiæ agerentur, et Capitolino Jovi donum ex auro sacraretur. LIV. Quum ex Germanico tres nepotes, Neronem et Drusum et Caium, ex Druso unum, Tiberium, haberet; destitutus morte liberorum, maximos natu de Germanici filiis, Neronem3 et Drusum, P. C. commendavit: diemque " 5. Mori inedia destinanti; ann. 786. Tacit. Annal. VI, 25, Interfecto Sejano, spe sustentatam, provixisse reor, et, postquam nihil de sævitia remittebatur, voluntate exstinctam ; nisi si, negatis alimentis, assimulatus est finis, qui videretur sponte sumtus. n et 6. Sed et... criminosissime insectatus est, etc. Tacitus, « Enimvero Tiberius fædissimis criminationibus exarsit, impudicitiam arguens, Asinium Gallum adulterum, ejusque morte ad tædium vitæ compulsam. Sed Agrippina, æqui impatiens, dominandi avida, virilibus curis feminarum vitia exuerat. Eodem die defunctam, quo biennio ante Sejanus pœnas luisset, memoriæque id prodendum, addidit Cæsar; jactavitque, quod non laqueo strangulata, neque in Gemonias projecta foret. Actæ ob id grates, decretumque, ut XV Kal. Novembr. utriusque necis die, per omnes an nos, donum Jovi sacraretur. » pert. ad Juvenal. Sat. V, 14. 2. Morte liberorum; naturalis Drusi, adoptivi Germanici. 3. Neronem et Drusum, P. C.commendavit. Tacit. Annal. III, 29: «Per idem tempus (ann. 773) Neronem, e liberis Germanici, jam ingressum juventam, commendavit Patribus, utque munere capessendi Vigintiviratus solveretur, et quinquennio maturius, quam per leges, quæsturam peteret, non sine irrisu audientium postulavit. » IV, 4: « Interim anni (776) principio Drusus, ex Germanici liberis, to |