esset, exstruere, repleto et complanato lacu, in 2 quo naumachiæ spectaculum ediderat, theatrumque3 summæ magnitudinis, Tarpeio monti accubans: jus civile ad certum modum redigere, atque ex immensa diffusaque legum copia, optima quæque et necessaria in paucissimos conferre libros bibliothecas Græcas et Latinas, quas maximas posset, publicare, data M. 5 Varroni cura comparandarum ac digerendarum: siccare Pomptinas paludes emittere Fucinum lacum: viam munire a mari supero per Apennini dorsum ad Tiberim usque : perfo 2. In quo naumachiæ... Cf. c. 39. 3. Theatrumque, etc. Cf. Dio, XLIII, 49. De alio consilio, Urbem augendi, prolato pomoerio, quod tacet Suet., commemorat Dio, LIV, 26. Vide Manut. ad Cic. ad Attic. XIII, 33, et Gell. XIII, 14. 4. Jus civile... libros. Hujus rei periculum antea fecerat Cicero, cujus librum laudat Gell. I, 22. Verissime Heinecc. Ant. Rom. proœm. $12: « in primis dolendum, Cæsari, huic operi quam maxime pari, per fata non licuisse tam præclare de Rom. jurisprudentia mereri. » De serioribus collectionibus, maxime de edicto perpetuo Salvii Juliani, Hadriano Imper. edito, eumdem ibid. vide, § 14 seq. 5. M. Varroni. De hoc Plin. Hist. Nat. VH, 31: « M. Varronis in bibliotheca, quæ prima in orbe ab Asinio Pollione ex manubiis publicata Romæ est, unius viventis posita imago est haud minore (ut equidem reor) gloria, principe oratore et cive ex illa ingeniorum, quæ tunc fuit, multitudine uni hanc coronam dante, quam quum eidem Magnus Pompeius piratico ex bello navalem dedit. » Errorem Ernestii, qui in Clav. Cicer. hunc Varronem (quem Cic. ad Attic. XIII, 18, πλυγραφώτατον dicit) confundit cum adolescentulo, M. Bruti Quæstore (ad Div. XIII, 10), Manutium male secutus, jure arguit Schutz. ad h. 1. Ad nostrum sunt epistolæ Ciceronis, que continentur lib. IX ad Div. - Publicare in nostro et Plinii citato loco est publici usus facere. Privata jam Lucullo antea fuerat bibliotheca, de qua vide Plutarch. Lucull. 42. — Devictis hostibus, Cæsar animum ad artes domesticas convertit, neque firmandæ dominationi obesse putat (et is quoque profecto regnandi peritus fuit), si pro libertate ademta civibus undequaque arcessitos doctrinæ fontes recludat. Sit ea saltem Cæsari sua laus, quum sæpe libertatem ereptam apud gentes diversissima tempora sequantur. 6. Siccare Pomptinas paludes. Mandatum hoc ei est honoris causa a Senatu, secundum Dion. XLIV, 5. Plut. ut proprium tantum consilium commemorat. Sæpius hæc res deinceps est tentata, semper frustra, nostræ fortasse ætati servata. 7. Emittere Fucinum lacum; in dere Isthmum: Dacos, qui se in Pontum et 9Thraciam effuderant, coercere: mox "Parthis inferre bellum per Armeniam minorem, nec, nisi ante expertos, aggredi prælio. Talia agentem atque meditantem mors prævenit: de qua priusquam dicam, ea, quæ" ad formam et habitum et cultum et mores, nec minus, quæ ad civilia et bellica ejus studia pertineant, non alienum erit summatim exponere. XLV. Fuisse traditur excelsa statura, colore candido, teretibus membris, ore' paulo pleniore, nigris vegetisque oculis, valetudine prospera; nisi quod tempore extremo repente animo3 linqui, atque etiam per somnum Marsis. Idem tentavit Claudius (cf. 8. Perfodere Isthmum. Plin. Hist. Nat. IV, 5: « perfodere navigabili alveo angustias eas tentavere Demetrius rex (Poliorcetes), Dictator Cæsar, Caius princeps (vide Calig. 21), Domitius Nero (cf. Ner. 29), infausto (ut omnium patuit exitu) incepto. » Nempe fatalem existimabant fuisse illis nefariam termini a Diis constituti destructionem. De isthmo Corinthi agitur. 9. Et Thraciam. Ernest. rescripsit ex uno Cod. per Thraciam, quoniam hæc terra peragranda erat Dacis Pontum petentibus. Sed in talibus ne optimi quidem scriptores ordinem quemdam satis sollicite servant. 10. Mox Parthis inferre bellum. Cf. Plut. I. c. Cæsar ipse apud VOLTAIRE, Mort de César, act. I, sc. 1: Je dixit, hoc est, postquam parvis præliis periclitatus esset, quo genere belli facillime possent vinci, Apparatus ad bellum Parthicum describit Dio, XLIII, 51. Antonius in oratione funebri apud Dion. XLIV, 46, devicto Pharnace protinus hanc expeditionem agitasse Cæsarem dicit. 11. Quæ ad formam... pertineant: forma ad naturalem corporis figuram, habitus ad modum illud habendi (les dehors, le maintien), cultus ad vestitum, mores ad animum, studia ad vitam vitæque artes. XLV. 1. Ore paulo pleniore; nimirum, si cum reliquo corpore comparaveris, quod erat macilentum. Id enim notant membra teretia. 2. Vegeti oculi. Gall. des yeux vifs, animés, quæ nigris fere propria laus est. 3. Animo linqui. Nos perdre connaissance, s'évanouir. Per somnum exterreri: quod accidere solet vindictam oppressorum metuentibus. Jugurtha apud Sallust. pars, et vais venger sur le Parthe inhumain La honte de Crassus et du peuple romain. L'aigle des légions, que je retiens encore, Demande à s'envoler vers les mers du Bosphore, etc. Nec nisi ante expertos passive 73: « interdum somno excitus arre exterreri solebat. Comitiali 4 quoque morbo bis inter res agendas correptus est. Circa corporis curam morosior, ut non solum tonderetur diligenter ac raderetur, sed velleretur etiam, ut quidam exprobraverunt; calvitii vero deformitatem iniquissime ferret, sæpe obtrectatorum 6 jocis obnoxiam expertus. Ideoque et deficientem capillum revocare a vertice assuerat, et ex omnibus decretis sibi a Senatu populoque honoribus, non aliud aut recepit. aut usurpavit libentius, quam jus laureæ coronæ perpetuo gestandæ. Etiam cultu notabilem ferunt. Usum enim ptis armis tumultum facere. » Vid. Sullæ somnium apud Jour, Sylla, act. IV, sc. 8; et noster Roscius TALMA. 4. Comitialis morbus. Gallice, épilepsie, mal caduc, quo si quis inter habenda comitia afficeretur, populi conventus solvebatur. Hoc etiam malo tentatum quidam dicunt celeberrimum illum ducem (Napoléon), qui tot alia sibi cum Cæsare communia retinuit.—Bis... correptus est: primo Cordubæ ; dein ad Thapsum, in Africa, prælium ingressurus, et quum jam exercitum ordinaret, teste Plutarcho. 5. Morosior, difficilior; opponitur indifferenti (« circa victum in differentem, c. 53). Ita Casaub. - Tonderetur; forfice: raderetur ; novacula. — Vellere est pilos evellere adhibita volsella, quem hominum mollium morem notat Scipio, apud Gell. VII, 12 : « nam qui quo tidie unguentatus adversum speculum ornetur, cujus supercilia radantur, qui barba volsa feminibusque subvolsis ambulet.... eumne quisquam dubitet, quin idem fecerit, quod cinædi facere solent?» Martial. VIII, 47 : 8 est, Pars vulsa est; unum quis putet esse caput? Clemens Alex. Pædag. III, 1I. 6. Obtrectatorum jocis obnoxiam, etc. Vide ad cap. 51. 7. Revocare a vertice; i. e. illos capillos, qui naturaliter a vertice in occipitium et cervicem inclinant, continua cura retorquere ac reducere, et compellere in priorem capitis partem, qua præcipue calvus erat. Senec. de Brev. Vit. cap. 12, " quid? illos otiosos vocas, quibus apud tonsorem multæ horæ transmittuntur, dum decerpitur, si quid proxima nocte succrevit, dum de singulis capillis in consilium itur, dum aut disjecta coma restituitur, aut deficiens hinc atque illinc in frontem compellitur? Schulting. conjiciebat, in verticem, quod probavit Ernest. Repugnat locus Senecæ laudatus. 8. Non aliud, ovdiv äñño, et sæpissime nihil aliud, noto neutrius usu. Male alii correxerunt, non alium. - Laureæ coronæ. Vox corone a multis omittitur, ut cap. 2. Ceterum, de luxuria Cæsaris conferendus locus est Dionis, XLIII, 43. lato clavo ad marrus fimbriato, nec 10 ut unquam aliter quam super eum cingeretur, et quidem fluxiore cinctura. Unde" emanasse Sullæ dictum, optimates sæpius admonentis, « << ut male præcinctum puerum caverent. » XLVI. Habitavit primo in' Subura modicis ædibus: post autem pontificatum maximum in Sacra via domo publica. Munditiarum3 lautitiarumque studiosissimum 9. Lato clavo... fimbriato; tunica laticlavia, manicas ad manus usque habente, easque fimbriatas (ornées de franges). Hominum erat delicatorum, tunicas gerere manicatas seu chiridotas. Gell. 1. c. « qui in conviviis... cum chiridota tunica inferior accubuerit. » Idem, eodem cap. init. : « Tunicis uti virum prolixis ultra brachia et usque in primores manus ac prope in digitos, Romæ atque omni in Latio indecorum fuit. Eas tunicas Græco vo cabulo nostri chiridotas appellaverunt, feminisque solis vestem longe lateque diffusam decoram existimaverunt, ad ulnas cruraque adversus oculos protegenda, etc. » Qui gerebant eas, manuleati dicebantur. Vide Calig. 52. 10. Nec ut unquam... cingeretur. Disputavere de interpretatione hujus loci viri docti plurimi, quos nominat Baumgart. Singulorum opiniones recensere longius foret. Ad veritatem proxime accedere videtur hæc interpretatio: Cingulo constringebatur toga, superjecta tunicæ, circa femora, ita ut latus clavus tunica, quo insigni Senatores utebantur, conspiceretur. Jain Cæsar, quum super latum clavum, id est, altius se cingeret, et tegebat cingulo clavum, et efficiebat, ut inferior pars togæ laxius deflueret, 2 quæ erat fluxior cinctura, usitata hominibus mollibus. Cinctus enim, præcinctus, succinctus, i. q. expeditus, gnavus, industrius. Sic Horat. Sat. 1, 3, 31, de homine morum inconditorum: «Rusticius tonso toga defluit. 11. Emanasse; vulgatum esse Sullæ dictum, antea minus notum. Addunt alii constat e glossa inutili, quum præcesserit ferunt. De re Dio, XLIII, 43. Conf. Macrob. II, 3. XLVI. 1. In Subura. Marlian. Ur bis Roma Topographia, IV, 20 (Thes. Græv. tom. III, p. 156): « Suburra, quæ inter Esquilias et Viminalem jacet, principium ha buit a foro Romano sive a foro Nervæ Imp., finem vero ad clivum Suburranum, dicta, ut Junius scribit, ab eo, quod fuerit sub antiqua urbe.» Plura dat Donatus, de Urbe Roma, III, 10 (Thes. dicto vol. p. 703 seq. ) Rectius scribi Subura, docent monumenta cf. Oudend. De via Sacra vide Panvin. Descript. Urb. Romæ (Thes. tom. III, p. 269), et Panciroll. (ibid. p. 339). 2. Domo publica. Dio, XLIII, 44, inter reliquos honores Cæsari decretos refert οἰκίαν, ὥστε ἐν τῷ δη μooie oixiv. Pertinuisse autem ad pontificatus honores domum publi-` cam, idem Dio dicit, LIV, 27. 3. Munditiæ; nobis, délicatesse, multi prodiderunt: villam in 4 Nemorensi a fundamentis inchoatam, magnoque sumtu absolutam, quia non tota ad animum ei responderat, totam diruisse, quamquam tenuem adhuc et obæratum: in expeditionibus tessellata et sectilia 5 pavimenta circumtulisse. XLVII. Britanniam' petisse spe margaritarum, quarum amplitudinem conferentem, interdum sua manu exegisse pondus: gemmas, toreumata, signa, tabulas operis antiqui semper animosissime comparasse: servitia rectiora goût exquis. Sallust. Jug. 63 : « non Græca facundia, neque urbanis munditiis se exercuit. » 4. In Nemorensi; scil. agro, prope Ariciam, ubi Dianæ erat templum, cui a luco circumjacente Nemoris nomen erat. Commemorat hanc Cæsaris villam Cic. ad Attic. VI, 1: « Cæsarem in Nemorensi ædificando diligentiorem fore; » et XV, 4: L. Cæsar, ut veniam ad se, rogat, in Nemus. » — Quia non tota ad animum ei responderat. Gallice, parce qu'elle ne répondait pas exactement à son attente. 5. Tessellata et sectilia pavimenta. Pavimenta h. 1. sunt materia pavimentorum, quæ circumlata in expeditionibus, ubi castra ponerentur, ad ornandum prætorium artificiose componebatur. Tessellæ calculi erant quadrati variisque coloribus tincti, quibus solum stratum fuisse patet ex Senec. Nat. Quæst. VI, 31. Sectilia, AorpoTa, crustæ marmoris varii coloris et formæ, et ipsæ ad artem junctæ, emblemata vermiculata. Lithostrota in pavimento ac solo mansisse, tessellata ad cameras translata et musivi operis nomine appellata fuisse, docet Salmas. Exerc. Plin. p. 1214, 2 quem sequitur Græv. ad h. 1. Qui plura quærit, adeat Bergier. de Publicis et Militaribus Imperii Rom. Viis, II, 12 et 21 (Thes. Græv. tom. X, p. 116 et 139), qui tessellata majorum lapidum, sectilia minorum intelligit pavimenta; Hennini not. ad Bergier. (ibid. pag. 673); Casaub. et Ernest. ad h. 1. " XLVII. 1. Britanniam, etc. Tac. Agr. 12: « Fert Britannia aurum et argentum et alia metalla, pretium victoriæ: gignit et Oceanus margarita, sed subfusca ac liventia, etc. » Contra Cic. ad Attic. IV, 16: « etiam illud jam cognitum est, neque argenti scrupulum esse ullum in illa insula, neque ullam spem prædæ, nisi ex mancipiis. » Cf. et Plutarch. Cæs. 23. 2. Servitia; pro servis, ut sæpe. Rectiora politioraque; id est, in quorum forma et habitu nihil reprehendendum, nihil vitii erat. Ita Catull. Carm. X, 20: Non possem octo homines parare rectos; ubi cf. Vossius. Horat. Sat. I, 2, 82, crus rectius; et vs. 128, « Candida rectaque sit. » Eadem metaphora, infra c. 56, commentarii dicuntur nudi, recti et venusti. Vulgo Codices h. 1. recentiora, quod |